شرایط روزه و نیت روزه

روزه از مهمترین برنامه های خودسازی در ادیان آسمانی است و بر امت های پیشین نیز واجب بوده است. از دستاوردهای آن، پیدایش حالت معنوی و صفای باطن، چشیدن طعم گرسنگی و تشنگی، بیداری حسّ همدردی با محرومان، تقویت اراده و خویشتن داری در برابر خواسته های نفس و یادآوری عطش و گرسنگی قیامت است. نقش روزه در سلامتی و تنظیم سوخت و ساز دستگاه­های بدن نیز ثابت شده است. حدیث نبوی: «صوموا تصِحّوا» به همین تاثیر اشاره دارد و علاوه بر این موارد، خداوند اجر عظیمی به روزه داران خواهد داد.

از طرف دیگر، تأثیر روزه بر کاهش فشار غریزه جنسی، همچنین ورزیدگی و تمرین برای تحمل شرایط دشوار و محدودیت های غذایی و تربیت انسان های با اراده، خود ساخته، مقاوم و قانع، از برکات دیگر این عبادت به شمار می رود که در ماه مبارک رمضان انجام می گیرد.

اولیای الهی، افزون بر روزه واجب در ماه رمضان، روزه های مستحب بسیاری می گرفتند و آن را موجب تقرّب به پروردگار می دانستند.

در ادامه به احکام شرایط و نیت روزه پرداخته خواهد شد.

۱. معنای روزه

«روزه» در شرع مقدس اسلام آن است که انسان در تمام روز (از طلوع فجر تا غروب آفتاب) با قصد اطاعت از فرمان خداوند از خوردن و آشامیدن و چیزهای دیگری که به تفصیل گفته خواهد شد خودداری کند.

۲. انواع روزه

روزه از یک نظر بر چهار نوع است:

۱.  روزه‌ی واجب، مثل روز‌ه‌ی ماه مبارک رمضان.

۲.  روزه‌ی مستحب، مثل روزه‌ی ماه رجب و شعبان.

۳.  روز‌ه‌ی مکروه، مثل روزه‌ی روز عاشورا.

۴.  روز‌ه‌ی حرام مثل روزه‌ی عید فطر(اول ماه شوال) و قربان(دهم ماه ذی‌الحجه).

3.  شرایط صحت روزه

۱.  اسلام

۲.  ایمان

۳.  عقل

۴.  بی هوش نبودن

۵.  مسافر نبودن

۶.  حایض و نفسا نبودن

۷.  ضرری نبودن

۸.  داشتن نیت

۹.  ترک مفطرات

۱۰.  روزه‌ی قضا نداشتن (البته این شرط برای کسی است که می‌خواهد روزه‌ی مستحبی بگیرد).

توجه

روزه از افرادی صحیح است که واجد شرایط فوق باشند.

بنابراین روزه‌ی کافر، دیوانه، بی‌هوش، مسافر، حایض و نفسا، روزه‌یی که برای فرد ضرر دارد، یا در آن نیت روزه نکرده یا یکی از مفطرات را عمداً انجام داده باطل است، همچنین روزه‌ی مستحبی کسی که روزه‌ی قضا دارد صحیح نیست.

4.  نیت روزه

الف) معنی و لزوم نیت

روزه مانند همه‌ی عبادتهای دیگر باید با نیت همراه باشد، بدین معنی که خودداری انسان از خوردن و آشامیدن و سایر چیزهای باطل‌کننده‌ی روزه، به خاطر دستور خداوند باشد و همین که چنین عزمی در او باشد کافی است و لازم نیست آن را بر زبان بیاورد.

ب) زمان نیت

روزه‌های مستحبی: از اول شب تا موقعی که به اندازه‌ی نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد.

روزه‌های واجب:

۱.  واجـب معین، مثل روزه‌ی ماه رمضان

الف) تا قبل از طلوع فجر: صحیح است.

ب) تا قبل از زوال:

      از روی عمد: صحیح نیست.

      از روی فراموشی یا بی اطلاعی: بنابر احتیاط واجب نیت روزه کند و روزه بگیرد و بعداً نیز روزه‌ی آن روز را قضا نماید.

ج) بعد از زوال: کافی نیست.

۲.  واجب غیرمعین، مثل‌روزه‌ی‌قضای ماه رمضان

الف) تا قبل از زوال: صحیح است.

ب) بعد از زوال: صحیح نیست.

ج) نیت در یوم‌الشک

روزی که انسان شک دارد که آخر شعبان است یا اول ماه رمضان (یوم الشک) واجب نیست روزه بگیرد، و اگر بخواهد روزه بگیرد نمی‌تواند نیت روزه‌ی رمضان کند، بلکه می‌تواند قصد روزه‌ی مستحبی آخر شعبان یا روزه‌ی قضا و مانند آن کند و اگر بعداً معلوم شود که رمضان بوده از رمضان حساب می‌شود و قضای آن روز لازم نیست، و اگر در اثنای روز بفهمد که ماه رمضان است باید از همان لحظه نیت روزه‌ی رمضان کند.