آشنایی با انواع مزاج‌ها
اخلاط چهارگانه در طب سنتی
غذایی که انسان مصرف می‌کند، پس از هضم و جذب، به موادی بدل می‌شود که با آن مواد، حرکت و رشد اندام‌های بدن، تأمین و موجب بازسازی اعضای آسیب‌دیده می‌شوند. این مواد، صفرا، دم، سودا و بلغم نام دارند. این اخلاط چهارگانه، ویژگی‌هایی از لحاظ گرمی و سردی دارند. برای مثال صفرا، گرم و خشک است؛ دَم، گرم و تر؛ بلغم، سرد و تر؛ و سودا، سرد و خشک است. بدن انسان با ترکیب این اخلاط ساخته می‌شود. کم یا زیادی هرکدام از این‌ها تفاوت‌هایی را در افراد پدید می‌آورد و موجب رفتارهای متغیری در انسان می‌شود. بدن انسان به هر چهار ماده احتیاج دارد؛ اما هرگاه یکی از این مواد در بدن بیش‌تر بود، همان، مزاج آن فرد است. اگر کسی مزاج گرم و خشک، گرم و تر، سرد و خشک و سرد و تر دارد، به این معنی نیست که دچار بیماری ناشی از صفرا، سودا، بلغم یا دَم است. آن چیزی که باعث بیماری می‌شود، غلبه یکی از آن‌هاست.
شما صفراوی هستید؟
این افراد اغلب لاغراندام هستند. رنگ چهره و سفیدی چشم آنان، به زردی می‌زند. صورتی کشیده و پوستی گرم و خشک دارند. گرمایی هستند و تحمل فصل تابستان را ندارند. عطش زیاد و دهانی خشک دارند. بهترین فصل برای آنان، زمستان است. کم‌خواب هستند و تمایل به خوردن آب، ترشی و همچنین غذاهای سرد مثل خیار و کاهو دارند و به خوردن خوراکی‌های شیرین کم‌تر تمایل نشان می‌دهند. این افراد، در غذاخوردن اشتهای کمی دارند. میل جنسی آنان زیاد است. صفراوی‌ها کمی تند صحبت می‌کنند؛ اما صدای بلندی ندارند. این افراد زود عصبانی و زود هم آرام می‌شوند و اغلب از عصبانیت خود پشیمان می‌شوند. افرادی پُرجنب‌و‌جوش، پرانرژی، باهوش، پرحرف و حاضرجواب هستند.
اگر در این افراد سطح صفرا از حالت تعادل خارج شود، پوست که سطحی‌ترین لایه بدن است، خارش می‌گیرد. بدن داغ می‌شود و ریشه و پیاز موی سر را می‌سوزاند و فرد را دچار سردرد میگرنی می‌کند. بی‌حوصلگی و رفتارهای پرخاش‌گرانه و عدم تمرکز در یک موضوع، نشانه غلبه‌ی صفراست. لب‌ها خشک می‌شود و تشنگی مفرط پدید می‌آید. کام دهان تلخ می‌شود، موجب دل‌پیچه می‌شود و گاهی زخم‌معده پدید می‌آورد. سنگ کیسه صفرا، کبد چرب و کوری از عوارض صفرای ناطبیعی در بدن است. غرور جوانی به علت صفرای زیاد است. اگر صفرا در پوست نفوذ کند، موجب اگزمای صفرایی می‌شود و افزایش صفرا می‌تواند موجب ریزش مو و کچلی شود.
توصیه‌های کاربردی
درمان بیماری‌های ناشی از افزایش صفرا با سِرکنگبین و حجامت است. در ریزش مو هم، شستن سر با سدر و سرکه، صفرای زیر پوست را از بین می‌برد. درمان صفرا اغلب از سه تا چهل روز طول می‌کشد. این افراد باید از مصرف زیاد غداهای گرم و خشک مثل ادویه‌ها خودداری کنند. استفاده از غذاهای خنک به این افراد توصیه می‌شود. عرق شاه‌تره و عرق کاسنی نوشیدنی‌های گیاهی مناسب این افراد است. استفاده از آش جو، نان جو، پرتقال، لیموترش، تمرهندی، اسفناج، آلوبخارا و زرشک در رژیم غذایی این افراد بسیار مناسب است. هندوانه، کدو، گرمک، هویج، سبزی، و روغن‌زیتون از دیگر مواد خوراکی مناسب افراد صفراوی مزاج است. از دیگر مواد غذایی مناسب افراد صفراوی مزاج نیز می‌توان به ماش، عدس، بادام، برگه زردآلو، برنج سفید، نخودفرنگی، سیب‌زمینی، بامیه، قارچ و پیاز اشاره کرد.
ویژگی‌های دَموی مزاج‌ها چیست؟
دَموی مزاج‌ها یا کسانی‌که مزاج‌شان گرم و تر است، اغلب افرادی درشت‌اندام هستند و سینه پهن و فراخ دارند. دارای پوستی سرخ و سفید و موهای پرپشت هستند. نبض آن‌ها زیاد و قوی می‌زند. خواب خوبی دارند؛ گرچه تحمل بی‌خوابی هم برای‌شان راحت است. تحمل سرما برای این افراد راحت‌تر است. علاقه به شیرینی و ترشی دارند. پوستی گرم و مرطوب و میل و توان جنسی بالایی دارند. آن‌ها اشتهای خوبی در غذاخوردن دارند.انسان‌هایی شجاع، جسور و اغلب رهبر گروه هستند. مهربان و صمیمی‌اند، اراده بلند و دوراندیش دارند و به‌طور معمول، انسان‌هایی آرام هستند. اگر دَم از حد خودش بیش‌تر شد، پُری یا غلبه خون پدید می‌آید که موجب فشار خون دَموی می‌شود و احتمال خون‌ریزی از لثه و بینی دارد؛ وگرنه ممکن است موجب پارگی عروق مغزی یا چشمی و… شود و در عروق عمقی، انسداد کرونلی پدید می‌آورد. اگر دَم در پوست نفوذ کند، موجب کهیر می‌شود. در غلبه دَم، سردرد گرم پدید می‌آید که شروع درد از پیشانی است و کل سر را می‌گیرد که همان میگرن است.
توصیه‌های کاربردی
در رژیم غذایی برای مزاج دَم، کم‌خوری توصیه می‌شود.اغلب درمان‌های غلبه دَم با زالو، حجامت و خوردن سِرکنگبین، زرشک، گل عناب، گل نسترن و جوشانده برگ زیتون است. بیماری‌های دَم اغلب از چهل روز به بعد درمان می‌شوند. استفاده از محصولات حاوی جو مانند نان و سوپ‌جو، لیموترش، انار، غذاهای خام به‌ویژه میوه‌ها و سبزیجات، زرشک، غذاهای سبک و ساده و روغن زیتون برای افراد دَموی‌مزاج مفید است. همچنین این اشخاص باید خاکشیر، تخم ریحان، انجیر، برگ زردآلو و هلو نیز مصرف کنند.
با مزاج بلغم چه‌قدر آشنایی دارید؟
بلغمی‌ها یا افرادی که مزاج سرد و تر دارند، افرادی چاق و پرچربی هستند. پوست‌شان سفید است و موهایی کم‌پشت دارند. اغلب تشنه نمی‌شوند و دهان مرطوبی دارند. خواب‌شان زیاد است. تمایل به مصرف گرمی‌ها، مثل شیرینی و ادویه دارند و تمایل به خوردن سردی‌ها از جمله ترشی از خود نشان نمی‌دهند. بلغم در معده، اشتهای زیاد پدید می‌آورد. فصل زمستان، فصل بدی برای آنان است. آدم‌هایی که سردی آن‌ها زیاد باشد، چاق‌تر می‌شوند و اشتهای خوبی دارند و سردی موجب کاهش ایمنی در بدن می‌شود. حالت پف‌آلودگی دارند. افرادی آرام، منزوی و دارای حرکت‌های کند هستند. سردمزاجان در نیمه اول عمرشان سالم و در نیمه دوم بیمارند. این افراد میل و توان جنسی پایینی دارند. این افراد کم‌انرژی و کند هستند. اغلب صبور و آرام‌اند و کم‌تر عصبانی می‌شوند. منفی‌بافی در این افراد زیاد است. بیش‌تر بیماری‌ها از غلبه بلغم و سردی پدید می‌آید؛ از جمله آلزایمر، ام اس، کولیت روده، فساد کلیه و مثانه، دیسمنوره، سرد مزاجی جنسی، پروستات، پیرچشمی، پولیپ بینی، وزوز گوش، کیست تخم‌دان، آرتروز و رماتیسم. این افراد استعداد سرماپذیری، فراموشی، درد مفاصل، پرخوابی و سردرد میگرنی دارند. اگر بلغم در سر، از حد طبیعی بیش‌تر شود، موجب کم‌هوشی می‌شود.
توصیه‌های کاربردی
اغلب بیماری‌های بلغمی با بادکش گرم، ماساژ، تعریق و استمرار خوردن گرمی‌ها درمان می‌شوند. اسپند برای درمان دردهای سرد مفید است. بیماری‌های بلغم، بعد از هشتاد روز درمان می‌شوند. آبگوشت با گوشت گوسفند و دنبه کم، نخود، زردچوبه، فلفل سیاه، بدون رب و گوجه‌فرنگی غذای خوبی برای این افراد است. انواع آش‌ها و سوپ‌ها، با زردچوبه، فلفل زیاد، ادویه گرم و خشک و غذاهای کبابی و سرخ شده برای‌شان مفید است. انواع خورش‌ها همراه فلفل، زردچوبه و نمک طبیعی استفاده شوند. مُصلح بسیاری از خوراکی‌ها عسل می‌باشد و در صورت استفاده‌کردن از غذاهای سرد، بهتر است مُصلح یا گرمی، مانند عسل استفاده کنند. خرما، انجیر، توت، انگور، کشمش و مویز از تنقلات سالم این گروه مزاجی است.
آیا از سودایی‌بودن نگران هستید؟
سودایی‌ها یا افرادی با مزاج سرد و خشک، اندامی لاغر دارند. خواب این افراد کم است و بینی خشکی دارند. به شیرینی و گرمی‌ها در مقایسه با سردی‌ها، تمایل بیش‌تری دارند. بیش‌تر به هوای گرم، تمایل دارند و در فصل بهار راحت‌ترند. فصل پاییز برای ایشان فصل نامطلوبی است. سودا برای تأمین استخوان‌سازی لازم است. سودایی‌ها افرادی پرمو هستند، عروق برجسته و نازک دارند و پوست‌شان هم تیره و سیاه است. خواب کمی دارند. بو و صدا را سریع می‌شنوند. اشتهای‌شان زیاد؛ اما خوراک‌شان کم است. سودایی‌ها میل جنسی زیاد و توان جنسی کمی دارند. سودایی‌ها افرادی تیزبین با دقتی همه‌جانبه، ریزبین، منظم، دوراندیش و محاسبه‌گر هستند. فرد سودایی در حال اعتدال، فردی دقیق، منطقی، واقع‌بین، همه‌سونگر و متکی به خویش است.
تبلور سودا در یک نقطه، موجب سرطان می‌شود. افراد سردی که احساس داغی می‌کنند، سودای برآمده از صفرا دارند. سرطان کبد، خلط غالب صفراست. پارکینسون نیز از سودای ناشی از صفرا و دَم پدید می‌آید. سودای ناشی از سودا، موجب افزایش سردی و خشکی، سردرد، بی‌خوابی، درهم کشیدگی پوست، خشکی چهره، تیزبویی و تیزشنوایی، وزوز گوش، تظاهرهای وسواس‌گونه، خارپاشنه و مشکلات قاعدگی می‌شود. سودای خشک، می‌تواند موجب بی‌اعتمادی در فرد شود؛ طوری که به همه‌کس بدبین شود. استفاده مداوم از گوشی همراه و کامپیوتر نیز سودا را افزایش می‌دهد.
توصیه‌های کاربردی
اگر در دسته سوداوی‌مزاج‌ها هستید، حتماً سعی کنید روزی حداقل یک وعده غذای گرم و تر بخورید تا مزاج و طبع شما به حالت متعادل بازگردد. خوردن آبگوشت با گوشت گوسفند و دنبه، خوراک‌های حبوباتی، آش‌ها و سوپ‌های مختلف، خورشت سبزی، خورشت قیمه و انواع خورشت‌های گرم با حبوبات برای سودایی‌ها مفید است. سودا، بیماری دیردرمانی است و بعد از 120 روز درمان می‌شود و این افراد باید سودازدای آرام مثل اسپند، سرکه، لیمو، زرشک مصرف کنند. شست‌شوی سر با سرکه و ژل ختمی، سودا را کاهش می‌دهد. افراد برای کاهش سودا باید روی سنگلاخ راه بروند. خوردن سِرکنگبین هم در کاهش سودا کمک زیادی می‌کند. چای یا شربت زعفران، نوشیدنی دارچین و زنجبیل، بادرنجبویه، شربت عسل، شربت شیره انگور، شربت شیره خرما، دمنوش گل‌گاوزبان، عرق بیدمشک، عرق بهارنارنج، عرق نعنا و عرق پونه بهترین دمنوش برای این گروه مزاجی است.
