آیت الله بافقی 73 سال زندگی بدون جنس خارجی

 آیت الله بافقی -آن عالم برجسته که برخوردش با همسر رضاشاه در حرم حضرت معصومه ص زبانزد خاص و عام است- در مدت ۷۳ سال عمر بابرکتش، هیچگاه از جنس خارجی استفاده نکرد و جز لباس کرباس و قدک اصفهان و یزد نپوشید. حتی عمامه اش هم کرباس بود. از ظرف های چینی و بلور و خوراکی های خارجی (مانند قند، شکر و نبات) نیز استفاده نمی کرد.

 آیت الله بهاءالدینی از دوستان مرحوم آیت الله بافقی رحمه الله علیه در این زمینه می نویسد: در وطن خواهی، نظیر ایشان کمتر پیدا می شود. هرگز طرف کالاهای خارجی نمی رفت، از عمامه، قبا، پیراهن، عبا و کفش خارجی استفاده نمی کرد. در همه مهمانی هایی که به اهل علم می داد، تنها از جنس های ایرانی استفاده می کرد. آن زمان ها هنوز خیلی قند و چای در ایران تولید نمی شد و بیشتر از خارج وارد می شد. ایشان به جای قند، میان طلبه ها، خرمای جهرم پخش می کرد. با اینکه در افطاری های خیلی مفصلش برنج و خورشت می داد، ولی هیچ گاه چای نمی داد. ایشان می گفت: پول ما نباید از مملکت خارج شود و در جیب خارجی ها برود. حقیقت وطن خواهی را ما در ایشان دیدیم. ۱

آیت الله اراکی رحمت الله علیه هم درباره زهد آیت الله بافقی می فرمایند: پیش از اینکه آیت الله حائری به قم بیایند، آیت الله بافقی در قم، فردی برجسته بود؛ اول زاهد دنیا بود؛ از فرق سر تا نوک پا، همه اش کرباس بود …. در خانه اش به جای قالی، زیلو بود و کاسه ها همه گلی و قاشق هایش چوبی بود. او چنان مهر و دوستی با جماعت طلبه داشت که معروف بود طلبه ها رازی را که نمی خواهند به مادرشان بگویند، به حاج شیخ محمدتقی می گویند.۲

 آقای علی اصغر فقیهی، نویسنده تاریخ مذهبی قم در این زمینه می گوید: منزل آیت الله بافقی نزدیک منزل ما بود. من شاهد بودم ایشان اصلا از اجناس خارجی استفاده نمی کرد. سرتاپا کرباس می پوشید. عبا، قبا و پیراهن از جنس کرباس بود. چایی ایرانی با خرما یا توت خشک می خورد. از سماور حلبی و فنجان و قوری گلی که همه ساخت قم بود، استفاده می کرد. مطلقا از اجناس خارجی استفاده نمی کرد. خوراکش بسیار ساده بود. نان و دوغ و کشک.۳

همسر ایشان نقل می کند روزی بادبزنی به آیت الله بافقی دادم که با آن خودش را باد بزند؛ اما همین که دید پارگی بادبزن با پارچهای خارجی دوخته شده، بادبزن را کنار انداخت و گفت: این بادبزن با جنس خارجی دوخته شده است.

بركفن غیرایرانی، نماز میت نمی خوانیم

نمونه های زیادی از اقدامات علما و مراجع در حفظ مواریث دینی، مقابله با شبهات اعتقادی و مناظرات مذهبی و عقیدتی سراغ داریم؛ اما اگر از نقش علمای شیعه در حفظ اقتصاد، هویت و منافع ملی کشور سخن بگوییم، قطعا اطلاعات کمتری در این زمینه وجود دارد. در تاریخ معاصر ایران که دوره هجوم نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی غرب به این کشور است، همواره شاهد حضور زیرکانه و مؤثر علمای شیعه در رویارویی با این تهاجم بوده ایم. یکی از اقدامات علمای شیعه در برخورد با این تهاجم ها به ویژه هجمه اقتصادی دفاع و حمایت از کار، تولید و سرمایه ایرانی است.

از دوره مشروطه یک سند بسیار جالب در دست است که در اواسط جمادی الاول سال ۱۳۲۴ (در آستانه مهاجرت علمای تهران به قم)، مرحوم آقانجفی به همراه دوازده نفر از علمای بزرگ آن دوران، توافقی میان خودشان انجام داده و در بیانیه ای مشترک اعلام می کنند که از این پس و در راستای کمک به تولیدات داخلی، از کالای خارجی استفاده نخواهند کرد. این توافق که در آن دوره نتایج مهمی در جامعه داشت، دارای پنج ماده بود که برخی از این مواد، عبارت اند از:

اولا، قبالجات و احکام شرعیه، از شنبه به بعد، روی کاغذ ایرانی بدون آهار نوشته شود. اگر برکاغذهای دیگر نویسند، مهر ننموده … قباله و حکمی هم که روی کاغذ دیگر نوشته بیاورند و تاریخ آن بعد از این قرارداد باشد، امضا نمی نماییم؛ حرام نیست کاغذ غیرایرانی و کسی را مانع نمی شویم؛ [اما] ما به این روش متعهدیم».

در آن زمان، امور مربوط به اسناد و قضاوت، دست علما بود و هنگامی که آنها بین خودشان چنین تعهد کردند، مردم هم مجبور شدند این کار را رعایت کنند.

ماده دوم، درباره کفن اموات است که اگر غیرایرانی باشد، آنها برآن میت، نماز نخواهند گذارد.

تعهد سوم، درباره لباس است، می نویسند:

 ملبوس [پوشاک] مردانه جدید که از این تاریخ به بعد دوخته و پوشیده می شود، قرار دادیم . مهما امكن .هرچه بدلی در ایران یافت می شود، لباس خودمان را از آن منسوخ نماییم و منسوخ غیر ایرانی را نپوشیم و احتیاط نمی کنیم و حرام نمی دانیم لباس های غیرایرانی را؛ اما ما ملتزم شده ایم حتی المقدور بعد از این تاریخ، ملبوس خود را از منسوج ایرانی بنماییم . تابعین ما نیز کذلک ومتخلف، توقع احترام از ما نداشته باشند. آنچه از سابق پوشیده و داریم و دوخته ایم، ممنوع نیست استعمال آن». در ماده چهارم، بر ساده و مختصر برگزار کردن میهمانی ها، و در تعهد پنجم، بر پرهیز از «اهل وافور» تأکید شده است.

اینها اسنادی هستند که به روشنی نشان می دهند، علمای شیعه به ویژه آقانجفی در مبارزه با کالاهای خارجی خیلی جدی بودند. حال آیا صرفا مبارزه می کردند و در مرحله اثباتی، اقدامی انجام نمی دادند؟ خیر! یقینا دنبال تولید داخلی هم بودند. یکی از مهم ترین شرکت های اقتصادی که در این دوره شکل گرفت و در پی این بود که تولیدات ایرانی رواج گیرد و کشور از بیگانگان بی نیاز شود، شرکت اسلامیه بود. بازرگانان دین دار و دارای عرق ملی گرد هم آمدند و با حمایت جدی مرحوم آقانجفی و برادرش حاج آقانورالله، این شرکت را بنیان گذاری کردند. کار این شرکت، چندان رونق گرفت که نه تنها شعبه هایی در داخل کشور، بلکه در خارج از کشور نیز ایجاد کردند. اسناد متعددی در این زمینه وجود دارد که در کتاب «حکم نافذ آقانجفی» و به ویژه در کتاب «اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقانورالله اصفهانی» آمده است.

پی نوشت ها

۱. سیری در آفاق، ص۲۶۵

۲. مفاخر بافق، ص۵۰.

۳. مجله کوثر، شماره ۱۶، ص۷۹.