ازدواج در آینه آیات و روایات
یکی از سازندهترین برنامههای دین اسلام، ازدواج است. خانواده اولین و مقدسترین نهاد یک جامعه است. این نهاد جز با ازدواج شکل نخواهد گرفت. اسلام برای تشکیل این نهاد مقدس و پاک، اهداف و آثاری ذکر کرده است. در این یادداشت به امر مهم ازدواج از منظر آیات قرآن و روایات دین میپردازیم.
ارج نهادن به سنت الهی
انسان موجودی است که به آرامش مادی و معنوی یا همان آرامش روحی و جسمی نیاز دارد. این آرامش فقط در کانون گرم و مهربان خانواده تحقق پیدا میکند. آرامش روح و جسم انسان، به قدری مهم است که خداوند متعال در آیات سراسر نورش میفرماید: «از نشانههای خدا آن است که از جنس خودتان همسرانی آفرید، تا در نزد آنان آرامش یابید و میان شما مودّت و رحمت قرار داد.»(سوره روم/ آیه21) از این آیۀ شریفه، استنباط میشود که زن و مرد اساساً برای آرامش و امنیت خاطر هم آفریده شدهاند؛ پس پایۀ این پیوند زناشویی باید بر محور محبت و عشق باشد. البته باید اضافه کرد اساس این ازدواج و پیوند، باید با آموزههای دین منطبق و بر مبنای تقوای الهی باشد؛ نه تشریفاتی و قراردادی؛ و نه با هدف دادوستد و مادینگری.
«ما پیش از تو (نیز) رسولانی فرستادیم و برای آنها همسران و فرزندانی قرار دادیم.»(سوره رعد، آیه38) با تأمل در این آیات برمیآید که ازدواج سنت الهی است و برای قشر خاصی نیست. ازدواج علاوه بر اینکه باعث آرامش روحی و جسمی فرد خواهد شد، تداوم نسل را نیز در پی خواهد داشت. وجود فرزند ثمرۀ ازدواج است که باعث تحکیم بنیاد خانواده و دلگرمی زن و شوهر خواهد بود. پیوند زناشویی مقدس است و این سنت الهی را باید ارج نهاد. تأکید دین بر این است که بستر این امر مهم فراهم شود تا جوانان به آن روی آورند.
آثار و برکات ازدواج
ازدواج و تشکیل خانواده آثاری برای فرد و جامعه دارد. باعث پاکدامنی در شخص و افزایش ثواب عبادات آنها میشود. به دنبال آن، جامعه نیز از انحرافات اخلاقی دور خواهد شد. ازدواج صحیح در افراد یک جامعه، نوعی احساس مسئولیت ایجاد میکند. این حس مسئولیتپذیری باعث میشود تا افراد، از انحرافات اخلاقی دور شده و به آرامش روحی برسند. آرامش روحی افراد جامعه را به سوی سعادت و خوشبختی رهنمون میکند.
مسأله ازدواج از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به حدی که فقر مالی نمیتواند بهانهای برای شانهخالیکردن از این امر مقدس باشد. یکی از آیات قرآن اشارۀ مستقیم به این امر دارد: «مردان و زنان بیهمسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را. اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بینیاز میسازد. خداوند گشایش دهنده و آگاه است.»(سوره نور، آیه 32)
تأمین مقدمات ازدواج و فراهمکردن زمینۀ زندگی زناشویی با همدلی و همراهی، میتواند جوانان را به ازدواج ترغیب کند. البته نباید تشریفات و تجملگرایی باعث شود که ازدواجهای آسان صورت نگیرد. اسلام این نگاه و تفکر را درست نمیداند؛ بلکه امر معیشت را پس از ازدواج به واسطه تلاش و برکت، تضمین کرده است. با این اوصاف نباید مانعی در جهت تشکیل خانواده وجود داشته باشد؛ چهبسا که خداوند متعال هم برکت، بینیازی و قناعت عطا میکند. در واقع فردی که خانواده تشکیل میدهد نسبت به زندگی و کار و تلاش، علاقۀ بیشتری نشان میدهد. معصومینa همواره تأکید و تشویق به امر ازدواج داشتند و مجرد زیستن را نکوهش میکردند. اگر کسی موفق به ازدواج نشده بود، او را ترغیب کرده و مقدمات آن را برایش فراهم میکردند.
پیامبراکرمh میفرمایند: «درهای رحمت آسمان در چهار زمان گشوده میشود؛ 1ـ هنگام باریدن باران 2ـ وقتی که فرزندی (از سر مهر) به صورت پدرش بنگرد 3ـ زمانی که در خانۀ کعبه گشوده میشود 4ـ زمان خواندن عقد نکاح.»(بحارالانوار، ج103، ص221) خداوند متعال همواره با نظر لطف به بندگانش مینگرد و به بهانههای مختلف، رحمتش را شامل حالمان میکند.
و اما بعد
از آیات و روایات درمییابیم که دین اسلام به مسئله ازدواج نگاهی معنوی دارد. ازدواج از نظر دین اسلام میثاق مقدسی است که با تمایلات نفسانی در تضاد است و وفاداری و رعایت اصول اخلاقی در این پیمان، سبب محکم شدن این پیوند میشود. فراموش نکنیم که تأکید به آسانگرفتن ازدواج، تقدس آن را بیشتر نمایان میکند. چه قدر خوب است که زمینه ازدواج جوانان به وسیله والدین در خانواده و مسئولین در جامعه فراهم شود؛ چه بسا که آسان شدن امر ازدواج، برکات بیشماری برای جامعۀ اسلامی به همراه خواهد داشت.