اصلاح فردی

 حقیقت انتظار با مفهوم آمادگی برای ظهور، پیوندی وثيق و عمیق دارد. یکی از وجوه این آمادگی آن است که انسان خود را از هر گونه قید و بند درونی و بیرونی آزاد کند و سبک بار و سبکبال، آماده پیوستن به امام خویش و یاری او باشد. این امر، همان اصلاح فردی است که در فرهنگ دینی از آن به تقوا یاد شده است و مورد تأکید قرآن و معصومین علیهم السلام است؛ چنان که امام صادق ع فرموده است: «ما را نسبت به این امر (دینداری خودتان) به وسیله ورع و تلاش یاری نمایید».

اهمیت این اصلاح فردی برای انسان منتظر تا آنجاست که در بعضی از روایات، از شاخصه های انتظار شمرده شده است. امام صادق علیه السلام فرموده است: «هر کس دوست دارد در شمار اصحاب قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد، باید منتظر باشد؛ در حالی که پارسایی پیشه سازد و به اخلاق نیکو رفتار کند. پس چنین کسی منتظر واقعی است». انسان منتظر، برای رسیدن به اصلاح فردی در پرتو انتظار، باید به چند نکته توجه داشته باشد:

1. احساس حضور در محضر امام

منتظر واقعی، با اعتقاد به حیات و حضور امام، همواره خود را در محضر خلیفه الهی می بیند که مظهر خدای علیم، سمیع و بصیر است. امام صادق علیه السلام فرموده است: «صاحب این امر، در میان آنان رفت و آمد می کند، در بازارهایشان راه می رود و قدم بر فرش های ایشان می گذارد؛ در حالی که آنها او را نمی شناسند».

تو در میان جمعی و من در تفکرم

کاندر کجا برآیم و پیدا کنم تو را

در حالات آیت الله سید محمود شاهرودی(ره) نقل شده است که در یکی از ماه ها برای پرداخت شهریه طلاب و دیگر مصارف حوزه ها پولی به ایشان نرسیده بود. فرزندش آقا سید علی، نگران نزد پدر می آید و عرض می کند: «پول کافی در اختیار نداریم و به نانوایان و داروخانه ها مقروض هستیم و اول ماه هم باید شهریه بدهیم». آیت الله شاهرودی می فرماید: «به من چه ربطی دارد. خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف باید درست کند. چرا من غصه اش را بخورم؟». سپس اضافه می کند: «ای کم اعتقادها! عجله نکنید». آیت الله شاهرودی آماده استراحت می شدند که ناگهان پیرمردی در منزل را می کوبد. در را که باز می کنند، پیر مرد با زبان محلی می گوید: با سید کار دارم . سپس وارد می شود و دست آقا را می بوسد و ۱۴ هزار دینار تقدیم می کند و می رود. آن گاه آقا رو به فرزندان خود کرده و می گوید: «ای کم عقیده ها! ما صاحب داریم».

 در پرتو چنین معرفتی، امام غایب همچون خورشیدی است که از پس ابر غیبت، از افکار و احوال و اعمال ما آگاهی دارد و در چنین حالتی است که احساس حضور دائمی در پیشگاه امام معصوم، معنا پیدا می کند.

۲. نظارت امام بر اعمال

يقين و باور به اینکه هیچ یک از اعمال و نیّات ما از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مخفی نیست، موجب مراقبت دائمی اخلاقی خواهد شد. انسان منتظر، همواره مراقب است تا بر خلاف رضای امام خویش رفتاری انجام ندهد و این امر، موجب پالايش درونی و صفای باطنی خواهد شد. شخص منتظر، در روشنای احساس حضور، امام حاضر غایب از نظر را شاهد و ناظر بر اعمال خود می بیند. در زیارت امام زمان در روز جمعه می خوانیم: «سلام بر تو ای چشم خدا در میان آفریدگانش». او، چشم بینای الهی است که هیچ ریز و درشتی از آنحضرت پنهان نیست و بر همه امور آگاهی دارد که خود آن حضرت نیز در بخشی از نامه ای که به شیخ مفید نوشت، فرمود:

هر چند ما در جایی منزل کرده ایم که از محل سکونت ستمگران دور است و این هم به علتی است که خداوند صلاح ما و شیعیان با ایمان ما را تا زمانی که دولت دنیا از آن فاسقان است، در این دیده است؛ ولی در عین حال از اخبار و اوضاع شما کاملا آگاهیم و چیزی از آن بر ما پوشیده نمی ماند.

3. عرضه اعمال بر امام

انسان منتظر، ایمان دارد که هر هفته اعمال او بر امام زمان عرضه، و ایشان از کردار وی آگاه می شود. شیخ طوسی(ره) در تفسیر تبیان می گوید: «در خبر آمده است که همانا اعمال بندگان در هر دوشنبه و پنجشنبه بر پیامبر صلی الله عليه و آله عرضه می گردد. پس ایشان از آنها آگاه می شود و به همین شکل، اعمال بندگان بر امامان علیهم السلام نیز عرضه می شود، پس آنها از آن اعمال آگاه می شوند».

امام صادق عليه السلام در تفسیر آیه «و قل اعملوا فسيرى الله عملكم ورسوله والمؤمنون» فرموده است: «مؤمنین در این آیه، ائمه طاهرین عليهم السلام هستند». امام خمینی(ره)، با توجه با این روایات، چنین توصیه کرده اند:

توجه داشته باشید که در کارهایتان جوری نباشد که وقتی عرضه شد بر امام زمان -سلام الله عليه- خدای نخواسته آزرده بشود و پیش ملائكة الله، یک قدری سرافکنده بشود که اینها شیعه های من هستند؛ اینها دوستان من هستند و بر خلاف مقاصد خدا عمل کردند. رئیس یک قوم اگر قومش خلاف بکند، آن رئيس منفعل می شود.

اگر انسان منتظر، به این سه مسأله توجه داشته باشد و همواره خویش را در محضر امامِ حاضرِ ناظر ببیند و بداند که امام از کارهای او مطلع است، حیا می کند و از زشتی ها و معاصی دوری می نماید؛ زیرا می داند مولایش از اعمال خوب او خوشحال می شود و کارهای ناشایستش، دل حضرت را به درد می آورد. چنین انتظاری، شخص منتظر را به تلاش برای جلب رضایت ولی نعمت خود وا می دارد و منتظر می کوشد که نه تنها به واجبات عمل، و از محرمات دوری کند؛ بلکه از هر غفلتی نیز پرهیز می کند.