برکات روزه داری
بررسی آثار روزه در سلامت فردی و اجتماعی
خداوند در قرآن‌کریم می‌فرمایند: «روزه‌گرفتن براى شما بهتر است؛ اگر بدانید.» (بقره، 184) پس روزه را بر بندگان واجب فرمود تا همه از برکاتش بهره بگیرند. روزه انسان را از آلودگی‌ها و ناپاکی‌ها رها می‌کند، روح را جلا می‌دهد و موجب تندرستي و صحت مزاج می‌شود. تحمل گرسنگی به نیت اطاعت از اوامر الهی، علاوه بر فواید روحی و جسمی، در زندگی نیز آثار و برکاتی به همراه دارد. روزه کلاس کسب تقوا و تمرینی برای متقی‌شدن است. درک حال فقرا و ایجاد روحیه گذشت و انفاق در این ماه بیشتر میسّر است.
راهکار تقویت تقوا، صبر و معرفت چیست؟
ملاک پذیرفته‌شدن عبادت‌ها و اعمال حسنه آدمی در پیشگاه خداوند، تقواست. نخستین فلسفه روزه، ایجاد و تقویت روحیه پرهیزگاری است. روزه مایه زدودن زنگارها از دل، صفای باطن و دوری از ناپاکی‌ها و آلودگی‌هاست. این فریضه الهی همان‌طور که دل را از گناه پاک می‌کند، به روح صفا و جلا می‌بخشد و سبب تقویت نور معرفت می‌شود. انسان در پرتو روزه‌داری، با پرهیز از گناه و محرمات و گرایش به معنویات، زمینه تجلی نور معرفت را در وجود خود فراهم می‌کند. پس بهترین زمان تقویت تقوا و پرهیزگاری، ماه مبارک رمضان است. در واقع تقوا، در پرتو روزه تقویت می‌شود. انسان با چنگ‌زدن به این ریسمان محکم الهی، تمرین صبر می‌کند. به این ترتیب روحیه مقاومت و شکیبایی، خداگرایی و گرایش به مسائل معنوی در او افزایش می‌یابد.
آیا روزه برای بدن مفید است؟
یکی از فواید روزه‌داری، پاکسازی جسم و سلامت آن است. در سلامت معده و پاکسازی آن از انواع غذاها که موجب بیماری هستند، نیز اثرات فوق‌العاده‌ای دارد. همچنین از مبتلاشدن به بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. روزه فشار خون بالا را تنظیم کرده و به کاهش وزن افراد کمک می‌کند. انسان را تشویق می‌کند تا رژیم غذایی سالم داشته باشد. به سیستم گوارش استراحت می‌دهد. حساسیت انسولین بدن را زیاد و سیستم ایمنی‌اش را بالا می‌برد. التهاب و برخی آلرژی‌ها را کم کرده و پوست را تمیز و چشم‌ها را روشن می‌کند. پاکسازی بدن از سلول‌های سمی و قدیمی، و جایگزینی با سلول‌های جدید و سالم نیز از فواید جسمی روزه است؛ به طوری که مبتلایان به اعتیاد، با روزه‌درمانی می‌توانند بدن را از سموم مختلف پاکسازی کنند. رسول‌خداh می‌فرماید: «روزه بگيريد تا سالم و تندرست باشيد.» (بحار الأنوار، مجلسى، ج93، ص 255)
راز و رمز تقویت اراده و تسلّط برنفس
روزه‌داري، امساک در خوردن، آشاميدن و خودداري از برخي کارهای ديگر است. انسان به این وسیله در واقع با خواهش‌هاي خويش مي‌جنگد و در برابر غرائز خود مقاومت مي‌کند. تمرين اين عمل، اراده و تصميم را در انسان نيرومند مي‌سازد. بهترين مردم کسي است که با هواي نفس مبارزه کند و نيرومندترين آنان کسي است که بر آن پيروز شود. پس روزه‌داران با خواسته‌هاي نفساني مبارزه مي‌کنند. صبر یکی از راه‌های سلامت و بهداشت روانی است که در شخص روزه‌دار تجلّی می‌یابد. یکی از مکروهاتی که شخص روزه‌دار نباید انجام دهد، مشاجره و بددهنی است. این عمل باعث می‌شود شخص خود را از استرس‌ها کنار بکشد؛ علاوه بر آن تمرینی است تا بتواند پس از یک ماه دوری از تنش‌های گفتاری، برای همیشه این رفتار را ترک کند. تحمل گرسنگی به نیت اطاعت از اوامر الهی، در جلوگیری از خواسته‌های نامشروع اثر مثبتی دارد. به همین سبب، هنگامی که انسان با خواسته‌های نفس خود مخالفت می‌کند، یعنی غذا را می‌بیند و نمی‌خورد، یا تشنه است ولی آب نمی‌نوشد، رفته‌رفته بر نفس خود چیره شده و اراده‌اش تقویت می‌شود. آدمی با روزه‌گرفتن به تدریج نسبت به دنیا و لذت‌های آن بی‌توجه می‌شود و روحش را با معنویت آشنا می‌سازد.
چگونه به خدا نزدیک شویم؟
بهترین زمان نزدیک‌شدن بنده به خداوند مهربان، ماه رمضان است. ماهی که درهای رحمت به سوی بندگان باز است و خداوند فرصتی بسیار ناب در اختیار بندگانش قرار می‌دهد تا از آن برای پیشرفت و تعالی نفس خویش بهره ببرند. انسان با روزه‌گرفتن همة شهوت‌ها را نادیده می‌گیرد، در هم می‌کوبد و مقرب درگاه الهی می‌شود. یکی از برکت‌های بزرگ روزه در این است که مایه استجابت دعا می‌شود؛ چون روزه‌دار حالتی روحانی پیدا می‌کند و با خدا ارتباط برقرار می‌سازد. ماه رمضان نیز زمان بسیار بافضیلتی است. به همین سبب، در روایات تأکید شده دعای روزه‌دار در این ماه رد نمی‌شود.
آموزش قناعت در ماه رمضان
فرهنگ اسلام بر خلاف مکتب‌های مادی شرق و غرب، که دنیا و نعمت‌های مادی را هدف اصلی زندگی بشر می‌دانند، قناعت، ایثار و پرهیز از مادیات را راهی برای رسیدن به تکامل معنوی می‌داند. روزه نیز فریضه‌ای است که مسلمان را از غرق شدن در مادی‌گرایی، حرص برای لذّت‌های مادی، تن‌پروری و مصرف می‌رهاند. به او می‌آموزد که به اندازة نیاز مصرف کند؛ قناعت نماید، به فکر دیگران باشد و از اسراف بپرهیزد. آدمی در ماه رمضان با کم کردن وعده‌های غذایی، قناعت را یاد گرفته و به آن عمل می‌کند.
صمیمیت خانواده در فضای معنوی
ماه مبارک رمضان و روزه‌داری، یکی از عوامل مؤثر در تقویت روابط خانوادگی است. در این ماه، خصوصاً در وعده‌های افطار و سحر، اعضای خانواده در خانه بیشتر حضور دارند. یکی از سنّت‌های حسنه در ماه مبارک رمضان، افطاری دادن و دید و بازدیدهای پس از افطار است. با این کار قلب‌ها به هم نزدیک‌تر شده و رابطه‌ها صمیمی‌تر می‌شود. شرکت همگانی اعضای خانواده در مراسم دعا و قرائت قرآن، از دیگر برکات این ماه عزیز است که موجب نزدیکی به خدا و الفت بیشتر اعضای خانواده با یکدیگر می‌شود. روزه، نقش تربیتی مهمی نیز بر کودکان و نوجوانان دارد. تمرین تحمل سختی، خودنگهداری و پرهیز از گناهان، برای کودکان درس بزرگی است تا در سایه آن راه و رسم بندگی بیاموزند.
فقرا را دریابیم
یکی از برکت‌های اجتماعی روزه، بیداری عواطف انسانی است. انسان به کمک روزه درمی‌یابد که بر فقیران و گرسنگان چه می‌گذرد. یکی از خصوصیات انسان‌ها این است که تا خودشان طعم سختی و گرفتاری را نچشند، نمی‌توانند آن را خوب درک کنند. در واقع، روزه‌دار با چشیدن و تحمل گرسنگی و تشنگی، با درد نیازمندان و مستمندان آشنا می‌شود. در نتیجه عواطف و احساسات انسان برانگیخته شده و او را برای کمک به فقیران تشویق می‌کند. به همین دلیل در ماه مبارک رمضان، در میان مردم، رسیدگی به فقیران و محرومان، بیشتر به چشم می‌خورد. اغلب مردم هنگام وعده افطار، مقداری از طعام‌شان را به همسایه‌ها خیرات می‌کنند. به یاد فقیران و طبقه محروم جامعه بودن، از مهم‌ترین فواید روزه‌داری است.
