راه‌های کاهش اضطراب امتحان در دانش‌آموزان
«اضطراب امتحان» معضلی است که گریبان‌گیر بسیاری از دانش‌آموزان است؛ این اضطراب می‌تواند اثرات منفی در سلامت دانش‌آموز و نتیجه امتحان او داشته باشد. اگر خانواده‌ها با علل ایجاد استرس و راهکار جلوگیری از آن آشنایی داشته باشند، می‌توانند در رفع این مشکل به فرزندان کمک کنند؛ تا با آرامش بیشتری به امتحانات خود بپردازند. در بیشتر مواقع اضطراب امتحان نتیجه نامطلوبی به دنبال خواهد داشت. معمولاً کسی که دچار استرس می‌شود به زیان خود رفتار می‌کند؛ چرا که عملاً درصدی از دانسته‌های خود را نمی‌تواند به خاطر بیاورد.
علل ایجاد استرس در کودکان
گاهی فرزندان از ترس آن‌که نتوانند توقع زیاد والدین را برای کسب نمره عالی برآورده کنند، دچار استرس می‌شوند. اعتمادبه‌نفس پایین و نگرانی از فراموش‌شدن مطالب مطالعه شده نیز عوامل مهمی در ایجاد استرس امتحان است؛ البته نقش تغذیه را نباید نادیده گرفت؛ تغذیه شب امتحان باید حتماً مناسب باشد تا یادگیری را در دانش‌آموز بالا ببرد و بتواند در امتحان پیروز شود. از دیگر علل ایجاد استرس، نوع رفتار معلم و گاهی تهدید او نسبت به نتیجه نامناسب امتحان دانش‌آموزان است؛ که می‌تواند اضطراب را بالا برده و یادگیری را کاهش دهد.
راهکارهای کاهش اضطراب و ترس از امتحان
همواره به دانش‌آموزان یادآوری کنیم به خدا توکل کرده و هر کاری را با نام او شروع کند؛ زیرا یاد خدا آرامش‌دهنده دل‌های مضطرب است. بر توانایی‌های آن‌ها تأکید کنیم تا اعتمادبه‌نفس‌شان تقویت شود. انتظارات خود را با توانایی‌های فرزندمان هماهنگ کنیم و از او توقع بیش از حد نداشته باشیم. شرایط فیزیکی و عاطفی مناسبی را در ایام امتحانات برای دانش‌آموزان فراهم کنیم. از ابتدای سال تحصیلی فرزندمان را با نحوه برنامه‌ریزی درسی، روش صحیح مطالعه و مرور درس‌ها آشنا کنیم؛ تا هنگام امتحان از انباشته‌شدن مطالب درسی و ترس از امتحان بکاهیم. به فرزندمان اطمینان‌خاطر دهیم که در کنار او خواهیم بود و اگر مشکلی داشت، او را یاری خواهیم کرد. از به‌کاربردن عباراتی مانند: «به من ربطی ندارد، مشکل خودت است، از نوع درس خواندن تو خسته شدم» خودداری کنیم. آخرین وضعیت درسی دانش‌آموزمان را از مربیان جویا شویم تا بهتر بتوانیم به او کمک کنیم. از غیبت‌کردن آن‌ها در ایام و نزدیکی امتحانات حتی‌الامکان جلوگیری کنیم؛ زیرا در این دوران درس‌ها دوره می‌شوند و فرزندمان می‌تواند اشکالات احتمالی خود را از معلم بپرسد و آن‌ها را برطرف کند.
در ایام امتحان فضای خانواده را شاد و آرام نگه داریم و از مشاجره و برخوردهای لفظی، به‌خصوص با فرزندان، خودداری کنیم. ساعت خواب‌شان را طوری تنظیم کنیم که خواب مورد نیاز آن‌ها تأمین شود. مراقب باشیم شب‌ها زودتر بخوابند تا صبح زودتر بیدار شوند. مطالعه تا نیمه‌های شب علاوه بر خستگی، سبب عدم یادگیری می‌شود. به فرزندان آموزش دهیم که دعا باعث آرامش و رسیدن به موفقیت می‌شود؛ اما شرط مستجاب‌شدن دعا، تلاش و کوشش خود ماست. با استفاده از نمونه سؤالات سال‌های قبل، امتحان آزمایشی از دانش‌آموز بگیریم و آن را تصحیح کنیم. با این روش، علاوه بر کاهش اضطراب و ترس از امتحان، درس‌هایی را که باید بیشتر تمرین کند، تشخیص داده و بهتر می‌توانیم او را راهنمایی کنیم. برنامه امتحانی دانش‌آموزان را در جایی نصب کنیم و به او بگوییم، روی هر امتحانی که می‌دهد، یک خط بکشد؛ این کار انگیزه بیشتری برای درس خواندن و احساس نزدیک شدن به پایان امتحان را در او به وجود می‌‌آورد. بهتر است معلمان، محیط مساعد و آرامی را برای دانش‌آموزان در جلسه امتحان فراهم آورند؛ تا اضطراب دانش‌آموزان کاهش یابد. برگه‌های امتحان کلاسی یا تکالیف فرزندان را به همراه خود آن‌ها بازبینی کنیم؛ تا نقاط ضعف و قوت درسی خود را یافته و در مواردی که ضعف دارند تمرینات بیشتری انجام دهند. دقت داشته باشیم خستگی ذهنی می‌تواند فراموشی را در پی داشته باشد. داشتن برنامه‌ریزی و روش‌های صحیح مطالعه در طول سال تحصیلی توصیه می‌شود و بهتر است مطالب درسی را به تدریج و در طول زمان مرور کنند؛ نه اینکه در آخرین دقایق قبل از امتحان به مطالعه فشرده بپردازند. یادداشت‌‌برداری و فشرده‌سازی روش مناسبی برای یادگیری است. دانش‌آموزان باید از نوع آزمون آگاه باشند، تا بتوانند مطالعه خود را متناسب با آن پیش ببرند. به آن‌ها بیاموزیم به جای پرداختن به جنبه‌های منفی، همواره یک تصویر ذهنی مثبت از خود داشته باشند و پس از تلاش کافی برای مطالعه مطالب، به موفقیت خود امیدوار باشند. ذکر نام و یاد خداوند همیشه و در همه حال باعث آرامش انسان می‌شود، پس بهتر است واجبات را به طور مرتب و سر وقت به‌جاآورند.
نقش خانواده‌ها در کاهش ترس و اضطراب امتحان
محیط خانواده و جو عاطفی حاکم بر آن باید دور از تنش‌های عاطفی و مشاجره باشد. سعی شود در ایام امتحانات رفت‌وآمد و میهمانی‌های خانوادگی تعطیل یا محدود شود. محیط فیزیکی آرام و بی‌سروصدایی برای مطالعه دانش‌آموزان فراهم کنید. به استراحت و خواب دانش‌آموزان توجه کافی داشته باشید. وظایف خانگی محوله به دانش‌آموزان را حذف کنید یا کاهش دهید. در هنگام امتحانات دانش‌آموزان نیاز به حمایت عاطفی و اطمینان‌بخشی بیشتری دارند؛ لذا در این زمینه اقدام مؤثر داشته باشید. ساعات تماشای برنامه‌های تلویزیون تا حد امکان کاهش یابد. از ایجاد ترس و دلهره بی‌جا در بچه‌ها خودداری کنید. از توقعات زیاد و فشار بیش از حد برای مطالعه خودداری کنید. در صورتی‌که فرزندتان از موفقیت در یکی از امتحانات رضایت خاطر نداشت، او را مورد حمایت قرار داده و از سرزنش‌کردن او خودداری کنید. از حبس‌کردن دانش‌آموز در اتاق برای مطالعه‌کردن خودداری کنید و به او اجازه استراحت و تفریح لازم را بدهید. فراموش نکنید تغذیه دانش‌آموز باید مناسب و مقوی باشد. انتظارات بالا و بیش از حد توانایی از فرزندان، می‌تواند در ایجاد اضطراب و شدت آن مؤثر باشد؛ پس انتظارات مذکور را تعدیل کنید. کمال‌گرایی بیش از حد والدین و وسواس شدید خانواده نسبت به نمرات بالا، باعث ایجاد اضطراب در فرزندان می‌شود. از مقایسه فرزندان با یکدیگر و با دیگران پرهیز کنید. از تأکید بیش از حد بر درس‌خواندن اجتناب کنید. ضمن اطمینان‌بخشی به دانش‌آموزان، در آنان ایجاد انگیزه کنید. بالا بودن اعتمادبه‌نفس، سبب می‌شود که شخصیت فرد تقویت شود و حس اعتماد از دانسته‌ها و یادگرفته‌ها نیز سبب می‌شود استرس امتحان کاهش پیدا کند.
یک نکته طلایی
برای تقویت حافظه دانش‌آموزان بهتر است تغذیه آن‌ها، خصوصاً در ایام امتحانات، اصلاح شود. از مصرف غذاهای سرد مثل ماست، دوغ، پنیر و… اجتناب شود؛ در عوض استفاده از غذاهایی با طبع گرم مثل عسل، ارده و شیره انگور، انواع مغزها و موز در ایام امتحانات برای دانش‌آموزان مفید است. یکی از بهترین نوشیدنی‌ها قبل از امتحان شربت عسل و زعفران است که می‌تواند موجب گرمی مغز و در نتیجه تقویت حافظه شود. انواع بوهای گرم مثل دود اسفند، عطر یاس، نرگس، محمدی، گلاب و مشک می‌تواند مغز را گرم کند. گرم‌کردن مغز با غذاها و بوهای گرم می‌تواند به یادگیری بیشتر، جلوگیری از فراموشی دروس و کم‌کردن اضطراب دانش‌آموزان کمک زیادی نماید.
