شهید و شهادت

واژه شهادت، مصدر است از ریشه شهد؛ به معنای حاضر بودن و گواه بودن، و در مقابلِ عالم غیب، قرار دارد. شهید، صفت مشبهه است و به معنای ناظر، حاضر و گواه آمده است. و در اصطلاح، شهادت، قتل وکشته شدن در راه خداست.

کشته شدن به هر نحوی در راه خدا و برای رضای او، مقدس و ارجمند است و هنگامی که کسی، جان خود را برای هدفی مقدس و انسانی، که خشنودی خدا را در پی داشته باشد، فدا می کند و با نثار جان، این چنین مرگی را می پذیرد، به شهادت رسیده است. به کسی که در راه خدا کشته می شود، شهید می گویند.

 شهادت در اسلام

در اسلام، کشته شدن آگاهانه و انتخاب گرایانه در راه آرمانی مقدس و پاک که به تعبیر قرآن «في سبيل الله » نامیده می شود، شهادت نام دارد و کسی که به چنین مقامی دست می یابد، شهید است. البته پذیرفتن مرگ، هنگامی ارزشمند است و قداست دارد که از سویی آگاهانه باشد و از سوی دیگر، رضایت و خشنودی خداوند را در پی داشته باشد. 

هر کسی که در راه رسیدن به یک آرمان مقدس گام برمی دارد و مبارزه می کند و سختی ها را تحمل می کند و نهایت تلاش و همت خود را تا حد جان باختن به کار می گیرد تا به آن هدف مقدس دست یابد؛ خداوند، وی را به عنوان «مجاهد في سبيل الله»، از دیگران برتر می داند و پاداشی عظیم برایش در نظر می گیرد. (نساء، ۹۵)

پیامبر صلی الله عليه و آله نیز، این چنین انسانی را بهترین مردم می داند و می فرماید: « بهترین مردم کسی است که، نفس خود را در راه خدا نگه داشته و با دشمنانش جهاد می کند و خواهان مرگ و یا کشته شدن در میدان جنگ است » (حر عاملی، 224).

شهید و جایگاه آن

شهید، عاشقانه، تمام سختی ها را به جان می خرد و از همه چیز و همه کس، دست می شوید و آنچه را که دارد، فرو می گذارد و بالاترین گوهر ارزشمند خویش را که همانا جان است، در طبق اخلاص می گذارد و به حق تسلیم می کند.

شهید، گام در راهی می نهد که آگاهانه برگزیده است و این انتخاب آگاهانه، وی را جاودانه می سازد و به کاری که انجام داده رنگ و بوی ابدیت می دهد.

شهید، به عنوان یک نمونه و سرمشق در جامعه، حضوری همیشگی دارد و در همین راستاست که به اعتقاد برخی از محققان، خداوند، وی را در شمار پیامبران و صالحان قرار می دهد (نساء، ۶۹)، چنان که پیامبر اکرم (ص) می فرماید: نخستین قطره خون شهید که بر زمین می ریزد، تمام گناهان او بخشیده می شود (تهذیب، ۶، 121)

شهید، در واقع به عالی ترین درجه و مرتبه ای از کمال می رسد که ممکن است یک انسان پس از سال ها مجاهدت و ریاضت و تحمل مشقت فراوان به آن دست یابد؛ چه آن که انگیزه شهید، عشق الهی و رسیدن به محبوب است و این، جنبه شخصی و فردی دارد و نتیجه تحول و دگرگونی درونی وی است، اما نتیجه دیگری نیز می توان از شهادت و جان باختن شهید گرفت و آن، اصلاح جامعه، برقراری سلامت و عدالت و زدودن آلودگی های اجتماعی است.

شهید، به دلیل وارستگی و بریدن از دنیا و مادیات، به مرحله ای از معنویت و روحانیت می رسد که خون ریخته شده اش، وی را پاک می سازد؛ چنان که امام حسین (ع) میفرماید: « شهید پس از شهادت، نیاز به غسل و تکفین ندارد و با همان حالت و لباس های خویش به خاک سپرده می شود » (الاستبصار، ۲۱۴) و (التهذیب، ۳۳۱)، در قیامت هم سؤال و جواب ندارد؛ زیرا با ریخته شدن خونش، تمام گناهانش پاک می شود.