مردم داری از دیدگاه اسلامی
یکى از ضرورتهاى اخلاق مسلمانى و معاشرت مکتبى،«مردم دارى » است، یعنى با مردم بودن، براى مردم بودن، در خدمت دیگران بودن، شریک درد و رنج و راحت و غم دیگران بودن. همراهى و همدردى و همگامى و همخونى با دیگران و هر نام دیگرى که بتوانى بر آن بگذارى، لیکن واقعیت، همه یکى است، یعنى خود را خدمتگزارو غمخوار دیگران دیدن و دانستن.
این، رمز و راز حیات اجتماعى یک مسلمان است و براى او «پایگاه مردمى » و برخوردارى از رافت و رحمت و مودت و حمایت مردم رافراهم مى آورد.
ماهى به آب زنده است و یک مسلمان اجتماعى، به حسن سلوک با دیگران.
باید دید چه چیزهایى و چگونه رفتارهایى و چه روحیاتى این زمینه و موقعیت و پایگاه را براى انسان پدید مى آورد؟ وقتى هدف یک مسلمان، خدمت بیشتر به همنوعان است، باید راه و رسم آن را هم آموخت. مردم دارى، یکى از این رمزها است
نمودهاى مردم دارى
بدون شناخت نمودها و شاخصهاى مردم دارى و این خصلت نیکو، نمى توان به رمز آن دست یافت. چه روحیه ها و خصلتهایى سبب جذب دیگران مى شود؟ جذبى که راهگشاى توفیق بیشتر براى خدمت و همدلى باشد. در ادامه به دو نمونه از نمودهای مردم داری اشاره می شود و ادامه در مطالب بعدی اشاره خواهد شد، که از این قرار است:
1. خوش اخلاقى
«حسن خلق »، کمندى است که دیگران را در دام محبت اسیرمى کند.کیست که از برخورد شایسته خوشش نیاید و جذب چنین انسانى نشود؟
از امام صادق(ع) پرسیدند:
حد و مرز اخلاق نیک، چیست؟
فرمود: آن است که:
اخلاقت را نرم کنى،
کلامت را پاکیزه سازى،
و با چهره اى باز و گشاده با برادران دینى ات روبه رو شوى. [1]
گشاده رویى، از بارزترین صفات رسول خدا(ص) بود که سهمى عمده در جذب مردم به اسلام و شیفتگى آنان به شخص پیامبر اسلام داشت. خداوند در باره این خصلت مردمى رسول اکرم(ص)مى فرماید:
«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ»[2]
به خاطر رحمت الهى بود که براى مردم نرم شدى و اگر تندخو وخشن و سخت دل بودى، از دور تو پراکنده مى شدند.
در ادامه آیه مى فرماید: پس، از آنان درگذر، برایشان استغفار کن، ودر کار با آنان مشورت نما.
گویا که «عفو»، «استغفار» و «مشورت »، نمونه هاى دیگرى از حسن خلق و رفتار مردم دارانه و جاذب است، چرا که نوعى اعتماد به مردم وبه حساب آوردن آنان است و چنین برخوردى، عامل جاذبه شخص مى گردد.
2 . عفو و گذشت
کینه توزى و لجاجت، ویژه روحهاى حقیر و همتهاى پایین است.برعکس، آنان که نظر بلند و روح بزرگ دارند، پوزشها را مى پذیرند، ازخطاهاى دیگران چشم مى پوشند و از حق شخصى خویش درمى گذرند. بلندنظرى انسان، عامل محبت دلهاى دیگران است. براى خود انسان نیز نوعى لذت روحى دارد و گفته اند: « در عفو، لذتى است که در انتقام نیست ».
عفو و گذشت و چشم پوشى و نادیده گرفتن لغزشهاى دیگران،دانه هاى جلب محبت است و دیگران را خوشبین، وفادار و بامحبت نگاه مى دارد.
امام سجاد(ع) در دعاى بلند «مکارم الاخلاق »، از خداوند این گونه مى طلبد:
«خداوندا!…
مرا ثابت قدم و استوار بدار، تا با ناخالصان و دغل ها، خیرخواهانه برخوردکنم،
و هر کس از من دورى گزید، من به او نیکى کنم،
و به کسى که مرا محروم کرده، بذل و عطا کنم،
و با آن که با من قطع رابطه کرده، بپیوندم،
و کسى را که غیبت مرا کرده است، به خوبى یاد کنم،
توفیقم ده که نیکى را سپاسگزار باشم،
و … از بدى، چشم پوشم و درگذرم»[3]
اینها گوهرهاى تابناکى در شیوه هاى معاشرت است. گفتن اینها درزبان، آسان است، اما عمل، بسیار سنگین است و جز از همتهاى والا وروحیه هاى زیبا برنمى آید و باید توفیقش را از خدا طلبید.
[1] . معانی الاخبار ، صدوق ، ص253 .
[2] . آل عمران (3) آیۀ 159.
[3] . صحیفۀ سجادیه ، دعای 20 (مکارم الاخلاق) .
