مصافحه (دست دادن)

دست دادن

گفتیم که «مصافحه» هم، «دوستی آور»، «کدورت زدا» و «محبت آفرین» است. ما علاقه خود و صمیمیت را با دست دادن ابراز می کنیم. برعکس، اگر با کسی کدورت و دشمنی داشته باشیم، از دست دادن با او پرهیز می کنیم. به همین خاطر، این دستور مقدس و پربرکت اسلامی، در تحکیم رابطه های دوستی و اخوت، ثمربخش است.

امام باقر (ع) فرمود: هر دو نفر مؤمنی که با هم دست بدهند، دست خدا میان دست آنان است و دست محبت الهی بیشتر با کسی است که طرف مقابل را بیشتر دوست بدارد. [1]

و نیز امام صادق (ع) فرمود:

هنگامی که دو برادر دینی به هم می رسند و با هم دست می دهند، خداوند با نظر رحمت به آنان می نگردد و گناهانشان، آن سان که برگ درختان می ریزد، فرو می ریزد، تا آنکه آن دو از هم جدا شوند.[2]

شیوۀ مصافحه

دست دادن نیز، همچون سلام، ادب و آدابی دارد. یکی از آنها پیوستگی و تکرار است. در یک سفر و همراهی و دیدار، حتی چند بار دست دادن نیز مطلوب است.

ابوعبیده نقل می کند: همراه امام باقر (ع) بودم. اول من سوار میشدم، سپس آن حضرت. چون بر مرکب خویش استوار میشدیم، سلام می داد و احوالپرسی میکرد، چنان که گویی قبلا یکدیگر را ندیده ایم. آنگاه مصافحه میکرد. هرگاه هم از مرکب فرود می آمدیم و روی زمین قرار می گرفتیم، باز هم به همان صورت، سلام می کرد و دست می داد و احوالپرسی می کرد و می فرمود: «با دست دادن دو مؤمن، گناهانشان همچون برگ درختان فرو می ریزد و نظر لطف الهی با آنان است، تا از هم جدا شوند.» [3]

از آداب دیگر مصافحه، فشردن دست، از روی محبت و علاقه است، اما نه در حدی که سبب رنجش و درد گردد. [4]

جابر بن عبدالله می گوید: در دیدار با رسول خدا (ص) بر آن حضرت سلام کردم. آن حضرت دست مرا فشار داد و فرمود: دست فشردن، همچون بوسیدن برادر دینی است. [5]

همچنین هنگام مصافحه، طول دادن و دست را زود عقب نکشیدن از آداب دیگر این سنت اسلامی است. در مصافحه، پاداش کسی بیشتر است که دستش را بیشتر نگه دارد. [6]

١. همان، ص۱۷۹. ۲. بحارالانوار، ج ۲۳، ص۲۶. ٣. همان، ص ۲۳. ۴. همان، ص ۲۸

پیامبر اسلام (ع)  نیز این سنت نیکو را داشت که چون با کسی دست می داد، آن قدر دست خود را نگه می داشت، تا طرف مقابل دست خود را سست کند و عقب بکشد. [7]

باری ……. محبت قلبی را باید آشکار ساخت.

علاقه، گنجی نهفته در درون است که باید آن را استخراج و آشکار کرد، تا از برکاتش بهره برد. روشنترین خیر و برکتش، تقویت دوستیها و تحکیم آشناییها و رابطه ها است. به دستور اسلام، هرگاه مؤمنی را ملاقات می کنید مصافحه کنید، خوشرویی و چهره گشاده و بشاش و خندان به هم نشان دهید. [8]

از آثار دیگر مصافحه، «کینه زدایی» است. پیامبر خدا (ص)  فرمود:

«تَصافَحُوا، فَإنَّ التَصافُحَ يُذْهِبُ السَّخيمَه» [9] و « تَصافَحُوا؛ فإنّهُ يَذهَبُ بِالغِلِّ »[10] مصافحه کنید و دست دهید، چرا که آن، کینه و کدورت را می‌زداید.

دست دادن با زنان

بر اساس «مکتبی» بودن مرز دوستیها و رابطه ها و معاشرتها، دست دادن با نامحرم، حرام است و صرف دوستی و رفاقت و آشنایی و همکار بودن یا ملاحظات سیاسی و دیپلماسی در سفرهای خارجی و دیدارهای رسمی، دلیل نمی‌شود که کسی با نامحرم و اجنبی، مصافحه کند. روشنفکر مآبی در این مسأله جایی ندارد. رسول خدا فرمود: با زنان دست نمی دهم[11]   (البته زنان نامحرم). و در حدیث نبوی دیگری آمده است:

اگر زنی بخواهد با مرد نامحرم دست بدهد. (که نباید دست دهد) و ناچار باشد، یا بخواهد با او «بیعت» کند، از پشت لباس (و با وجود حایل و پوشش دست، دستکش) مانعی ندارد.» [12]

البته معیار عمل، فتوای مجتهدی است که از او تقلید می کنید و هر مسلمان متعقد، باید برای عمل خود ملاک و حجت شرعی داشته باشد.

[1] . اصول کافی، ج ۲، ص ۱۷۹.

[2] . همان، ص ۱۸۳.

[3] . همان ، ص 179

[4] . بحار الانوار جلد 73 صفحه 26

[5] همان، ص 23

[6] همان، ص 28

[7] . همان، ص ۳۰.

[8] . میزان الحکمه، ج۵، ص۳۵۵.

[9] . بحار الانوار، ج ۷۴، ص۱۵۸.

[10] . میزان الحکمه، ج۵، ص۳۵۴.

[11] . کنزالعمال، حدیث ۴۷۵.

[12] . همان ، حدیث 25346.

محمد جواد محدثی