نوروز و روز نو بر شما مبارک
ابوریحان بیرونی می نویسد: «گروهی از مردم ایران که به تازگی مسلمان شده بودند، در یکی از جشن های نوروز، جامی از جنس نقره و پر از حلوا به عنوان هدیه برای رسول خدا آوردند و گفتند: امروز نوروز، عید بزرگ ایرانی هاست. حضرت فرمودند: کاش هر روز بر ما نوروز بود.» (آثار الباقیه، ص۲۱۵) به فرموده امام على عليه السلام هم «هر روزی که در آن گناه نشود، همان روز، روز عید است.» (نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره ۴۲۸) یکی از آداب مهم این نوروز، طهارت و پاکیزگی است که در اسلام به آن اهمیت بسیاری داده شده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «در روز نوروز غسل کن و لباس پاکیزه بپوش و بهترین عطرها را بزن و روزه دار باش!» (مستدرک الوسائل، میرزاحسین نوری)
خواندن و تکرار دعای تحویل سال هم از ذکرهای مستحب این ایام است. برقرار کردن ارتباط خالصانه با خالق هستی یکی از نکته های خوبی است که توصیه شده است. علامه مجلسی در کتاب «زاد المعاد» درباره دعای تحویل سال نوشته است: «در وقت تحویل سال و اولین لحظه های آغاز سال نو، این دعا را بسیار بخوانید: « بسم الله الرحمن الرحيم، يا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر اليل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال.» بنابراین با توجه به این گزارش، دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.
مردم ایران قدیم هر سال با نو شدن لباس، ظرف های سفالی و کوزه های کهنه خود را می شکستند و کاسه و کوزه نو می خریدند که بهداشتی بود و جلوی انتشار میکروب را می گرفت. آتش روشن کردن آیینی هم، یاری رساندن به تسریع گرمای هوا در جهت رخت بربستن سرمای زمستان بود. علاوه بر مراسم کوزه شکستن و چهارشنبه سوری، قاشق زنی، فالگوشی و گره گشایی، کجاوه بازی، شال اندازی، خوان نوروزی، حاجی فیروز، میر نوروزی، سفره هفت سین، جشن آب پاشی، نوروزخوانی، آتش افروز، کوسه برنشین و سیزده فروردین از دیگر رسوم در عید نوروز بود که برخی از آنها اینک به فراموشی سپرده شده است.
نوروز برای همه
عید رستاخیزی، آغاز بهار و نوروز ریشه ای ایرانی دارد و قدمت آن به قبل از دوره مادها و هخامنشیان برمی گردد. جشن نوروز با مرور زمان با تحولات تدریجی جنبه های دینی، اجتماعی و سیاسی تغییراتی کرده است. سه هزار سال است نوروز علاوه بر ایران، توسط گروه های اجتماعی مختلف در غرب آسیا، آسیای میانه و البته جوامع مهاجر ایرانی در سراسر جهان گرامی داشته می شود. در سال ۲۰۱۰ سازمان ملل با صدور قطعنامه ای این روز را با عنوان «روز بین المللی نوروز» به رسمیت شناخت.
نوروز در برخی کشورها تعطیل عمومی است، از جمله: افغانستان، آلبانی، آذربایجان (پنج روز)، ایران (سیزده روز)، کردستان عراق، قزاقستان (چهار روز)، کوزوو، قرقیزستان، مغولستان، تاجیکستان (چهار روز)، ترکمنستان (دو روز) و ازبکستان. در کانادا نیز لايحه ای به تصویب پارلمان این کشور رسید که بر اساس آن، نوروز در تقویم ملی کانادا گنجانده شده، اما آنچه جالب است این است که در همه این ملت ها آداب و رسوم ایرانیان در نوروز برگزار می شود. از جمله رسم خانه تکانی که بسیار مورد استقبال است. مردم کشورهایی که این عید را جشن می گیرند یک ماه مانده به نوروز با کمک اعضای خانواده به تمیز کردن خانه می پردازند. در هنگام تحویل سال دور سفره هفت سین جمع می شوند. بعد از دعای تحویل سال هم به دید و بازدید می روند.
این عید باستانی که در اسلام هم به آن توجه شده است مورد استقبال ادیان مختلف و اقلیت های مذهبی هم هست. روبرت صافاریان، منتقد فیلم، نویسنده و مدرس ارمنی، در وبلاگش مینویسد: «مگر می شود در ایران زندگی کنی و در و پنجره را ببندی و نگذاری (یا اصلا بخواهی که نگذاری) که نوروز وارد خانه ات شود. نه، نمی شود از کنار بهار و نوروز بی اعتنا گذشت. مگر می شود وقتی هوای لطیف بهاری و کاهش ترافیک و تمیزی هوا
دست به دست هم می دهند و زیباترین روزها را می سازند، نوروز را نادیده بگیری؟ وقتی زن و مرد و کودک خرید عید می کنند و در میدان ها و کنار خیابان ها ماهی و وسائل هفت سین و سمبل و سمنو می فروشند، وقتی ریتم زندگی ملتهب آخر سال ناگهان جای خود را به آرامش رفت و آمد خانواده هایی می دهد که با لباس های عید به دیدن قوم و خویش ها می روند، به روی خودت نیاوری که عید است؟ و چرا نیاوری؟ ما در خانه مان سفره هفت سین کوچولویی می چینیم و سبزه سبز می کنیم و تنگ ماهی قرمز داریم.»
