« دانش، گنجینه است و کلید آن پرسش. پس بپرسید تا خدا بر شما مهر آورد؛ چرا که خداوند درباره دانش به چهار تن پاداش میدهد؛ پرسشگر، آموزگار، شنونده و دوستدار آن . »
این سخن گرانقدر را که از پیامبر مهربانی در یاد داشتیم، تصمیم گرفتیم تا پرسش‌های مان را به محضر پرفیض خودشان ببریم و درباره آداب تربیت فرزند از آن حضرت بپرسیم.
بعد از سلام و تحیت به آستان شما، برای مان بفرمایید که چند فرزند دارید، مطمئنم که خیلی ها نمی دانند.
«خداوند ۷ فرزند به من عطا فرمود. سه پسر به نامهای قاسم، عبدالله و ابراهیم و ۴ دختر به نامهای رقیه، زینب ام کلثوم و فاطمه علیهم السلام شش تن از فرزندانم از خدیجه بودند؛ و آخرین فرزندم ابراهیم بود که در سال هشتم هجری در مدینه از ماریه قبطیه به دنیا آمد و پس از یک سال و شش ماه و چند روز از دنیا رفت.
بقیه پسرانم قبل از بعثت از دنیا رفتند، اما دخترانم همگی دوران نبوتم را درک کردند .»
ظاهراً یک پسر خوانده هم داشتید؟
«اگر منظور شما زید بن حارثه است، بله او برادر زاده خدیجه (س) بود. در هنگام ازدواجم با خدیجه او را به عمه اش بخشیدند ؛ و او هم زید را به من بخشید؛ یعنی خدمتگزار من شد. پس از مدتی که پدرش سراغ او آمد، به زید گفتم: اگر می خواهی بروی، برو! اما او نرفت و پیش من ماند. من هم از آن به بعد او را پسرخوانده خودم خواندم.»
سرپرستی کسی را هم به عهده گرفته اید؟
«بله سرپرستی علی (ع) را به عهده گرفتم. در یکی از سال ها که قحطی مکه را در برگرفته بود؛ تصمیم گرفتم به عمویم ابوطالب خدمتی کنم. از همین رو با عباس، عموی دیگرم مطلب را در میان گذاشتم و بنا شد هر کدام از ما، یکی از فرزندان ابوطالب را به خانه ببریم، من علی علیه السلام و انتخاب کردم و عمویم جعفر را به خانه خود برد.
در حقیقت « من همان را برگزیدم که خدا او را برای من برگزیده است . » و هدفم این بود که علی (ع) در دامن من تربیت شود. او هر روز از اخلاق من چیزی می آموخت.»
آیا در هنگام تولد فرزند باید آداب خاصی را رعایت کنیم؟
بله «برای هر کس فرزندی زاده شود، باید در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگویید؛ چرا که این کار مایه ایمنی از شیطان رانده شده است. »
سعی کنید «کام نوزاد را با خرما بردارید که کام حسنین (ع) را با خرما برداشتم. »
«در روز هفتم تولد، موی نوزاد را کوتاه نمایید و برایش عقیقه کنید. »
و نیز « در روز هفتم[ تولد] فرزندانتان را (باختنه) پاکیزه کنید؛ چرا که مایه تمیزی و پاکیزگی بیشتر و رویش شتابنده تر در گوشت است و زمین، چهل روز از ادرار شخص ختنه نشده آلوده می شود. »
از نظر شما بهترین نام ها کدامند؟
«بهترین نام ها ، آنهایی هستند که دلالت بر بندگی خدا دارند؛ مانند عبدالله و عبدالرحمان. »
«به نام پیامبران، نامگذاری کنید» چرا که «هیچ خانواده نیست که نام پیامبری در آن باشد، مگر اینکه خداوند فرشته ای را برایشان در می‌انگیزد تا آنان را هنگام نماز صبح تا شب، تقدیس کند. » و «هیچ خانه ای نیست که نام«محمد» در آن باشد، مگر آنکه خداوند، روزی آنها را بسیار می کند. پس هرگاه آنان را(محمد) نامیدید، آنان را نزنید و به آنها دشنام ندهید. »
درباره اجر شیردهی و اهمیت شیر مادر هم بفرمایید:
هنگامی که مادر کودک خود را شیر میدهد، در هر مکیدن، پاداش آزاد کردن یکی از فرزندان اسماعیل برای اوست و آن گاه که شیردادن تمام میشود، فرشته ای بر پهلوی او می زند و می گوید«عمل را از نو آغاز کن که بی تردید آمرزیده شدی. »
و «هیچ شیری برای کودک، بهتر از شیر مادرش نیست. »
پوزش می طلبیم برای این پرسش، اگر کودکی دامن شما را آلوده کند، شما چه عکس العملی نشان می دهید؟
می گذارم کودک کارش را انجام دهد ، و طوری رفتار می کنم که خانواده اش احساس ناراحتی نکنند. زمانی که آنها رفتند، لباس های خود را تطهیر می کنم. »
تربیت کودک را از چه سنی شروع کنیم؟
«فرزند هفت سال آقاست، هفت سال خدمتکار و هفت سال وزیر است. اگر در ۲۱ سالگی از تربیت او راضی بودی که خوب؛ وگرنه، به پهلویش بزن که نزد خداوند، معذوری. »
مهمترین نکته های آموزشی که باید در تربیت فرزندانمان مد نظر داشته باشیم، چیست؟
«فرزندانتان را بر سه ویژگی تربیت کنید: دوستی پیامبرتان، دوستی اهل بیت او و خواندن قرآن. »
«فرزند هفت سال ( نخست زندگی) را باید بازی کند، در هفت سال( دوم) سواد خواندن و نوشتن بیاموزد، در هفت سال (سوم )به آموزش احکام حلال و حرام بپردازد. »
هرگاه کودکانتان زبان گشودند، «لا اله الا الله »را به آنان بیاموزید و هرگاه دندان (شیری )آنها افتاد، آنان را به نماز امر کنید.
به کودکانتان «نوشتن ،شنا کردن و تیراندازی یاد دهید. »
و به دختران خود «ریسندگی یاد دهید. »
قرآن به آنها آموزش دهید چراکه«هیچ کس نیست که به فرزندانش قرآن بیاموزد، مگر آنکه روز قیامت، بر سر پدر و مادرش تاج پادشاهی گذاشته میشود و دو لباس بر آنها پوشانده میشود که مردم، همانند آن را ندیده اند. »
آیا درباره کودکان نیز باید عدالت داشت؟
بله «خداوند متعال دوست دارد که در میان فرزندانتان عدالت ورزید، حتی در بوسیدن » و حتی «در هدیه دادن میان فرزندانتان عدالت داشته باشید. »
گاهی اوقات به کودکانمان قولی می‌دهیم که فراموش می‌کنیم«کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هر گاه چیزی را به آنان وعده دادید، بدان وفا کنید؛ زیرا آنان، باوری جز این ندارند که شما روزی آنها را می دهید. »
یا رسول الله چرا این قدر به کودکان عشق می ورزید و آن ها را دوست دارید؟
«کودکان را برای پنج چیز دوست دارم: اول آن که بسیار می گریند؛ دوم آن که با خاک بازی می کنند؛ سوم آن که بدون کینه دشمنی می کنند؛ چهارم آنکه چیزی برای فردا ذخیره نمی کنند؛ پنجم آنکه می سازند و سپس خراب می کنند. »
شنیده‌ایم شما حتی با کودکان بازی می کنید؟!
بله«نزد هر کس کودکی هست، باید او کودکی کند. »
گاهی حسنین (ع) را بر پشت خود می نشاندم و به آن ها سواری می دهم یک روز که در حال نماز بودم حسین (ع) در حال سجده بر پشت من سوار شد. بازی می کرد و از آن جایی که او را دوست داشتم سجده را طولانی کردم تا او خودش پایین بیاید.
آیا دعا و نفرین هم در حق فرزنان تاثیری دارد؟
«دعای پدر برای فرزندانش ، همانند دعای پیامبر برای امتش است .» و نیز «همانند آب که مفید برای زراعت است .»
«فرزندانتان را نفرین نکنید که مبادا با اجابت از سوی خداوند همراه شود.»
شما در سلام کردن حتی بر کودکان پیشی می گیرید. آیا این کار مخالف شان و مقام شما نیست؟
«پنچ چیز است که تا هنگام مرگ، آن ها را ترک نمی کنم: غذا خوردن روی زمین با خدمتکاران ؛ سوار شدن بر دراز گوش پالان دار ؛ نوشیدن شیر بز؛ پوشیدن لباس پشمینه ؛ و سلام کردن به کودکان ، تا پس از من سنت شود.»
«نزدیک ترین مردم به خدا و پیامبرش ، کسی است که در سلام کردن پیش دستی کند.»
آیا شما به فرزند آوری توصیه می کنید؟
«فرزند بخواهید و آن را طلب کنید؛ چرا که فرزند مایه روشنی چشم و شادی قلب است .»
«هیچ یک از شما نباید فرزند خواهی را ترک کند؛ چرا که وقتی انسان بمیرد و ف رنید نداشته باشد، نامش از میان می رود.»
«هر چیزی میوه ای دارد و میوه دل ، فرزند است.»
«فرزندانتان را زیاد کنید که من فردا با فراوانی شما بر دیگر امت ها افتخار می کنم.»
و اگر توصیه های دیگر برای والدین در تربیت دینی فرزندان دارید بفرمایید.
فرزند «گلی از گل های بهشت است .»
و توصیه می کنم که «فرزندان خود را ببوسید ، زیرا برای هر بوسه ، یک درجه از بهشت بهره خواهید داشت.»
هم چنین «فرزندان خود را گرامی بدارید و نیکو تربیتشان کنید.» و «آنان را به نیکی تربیت کنید تا آمرزیده شوید.»
و نیز «هیچ پدری چیزی بهتر از تربیت نیک برای فرزندش به ارث نگذاشته است.»
برای آخرین سوال:
بفرمایید که فرزندان در برابر والدین چه وظیفه ای دارند؟
«خشنودی خدا در گرو خشنودی پدر و مارد و خشم او در گرو خشم آنان است.»
مواظب باشید «خداوند کسی را که پدر و مادرش از او ناخشنود باشند، به بهشت نمی برد.»
بدانید که «نیکی به پدر و مادر عمر را زیاد می کند.»
«پدر رابه نام صدا نزنید ، جلوی او راه نروید، پیش او ننشینید و برای او دشنام خواهی نکنید (کاری نکنید که والدینشان در میان مردم، بدنام شوند.)»
«هر کس از روی مهربانی به صورت پدر و مادر خود نگاه کند، خدا یک حج مقبول به عنوان پاداش برایش می نویسد.»
«اگر کسی به عدد قطره های باران در برابر مادرش به احترام تمام قامت بایستد، با یک روز از دوره بارداری اش برابری نمی کند.»
به کوشش و رحمت پوریزدی
