افزایش تمرکز و دقت در کودکان

کودکی که می‌تواند حواسی مانند بینایی، شنوایی و لامسه خود را بر روی یک چیز خاص متمرکز کنند تا به هدف خود از شناخت آن چیز برسند، تمرکز دارد. تمرکز، شروع همه یادگیری ‌ها و اساسی‌ترین توانایی کودک برای سازگاری با محیط است. سن 3 تا 6 سالگی بهترین زمان برای آموزش توجه مؤثر به کودکان است. در کودکانی که مشکل عدم تمرکز دارند، قبل از هر چیز باید رفتارهایی را آشکار کرد که باعث اعتماد به‌ نفس و افزایش عزت ‌نفس آن‌ها شود. به این ترتیب، وقتی که کودک مورد قدردانی قرار بگیرد و گاهی جوایز معنی ‌داری دریافت کند، احساس می‌کند که دوستش دارند و خود را ارزشمند می‌بیند. پرورش این حس، منجر به افزایش چشمگیرِ دقت و تمرکز او می‌شود. با افزایش تمرکز کودک، موفقیت ‌های درسی او افزایش می‌یابد و با افزایش موفقیت در درس، اعتماد به ‌نفس وی نیز افزایش می‌یابد. خانواده ‌ها اغلب با بیان انتظارات خود از فرزندان، آن‌ها را وادار به درس‌ خواندن می‌کنند. اگرچه چنین رویکردی باعث می‌شود دانش‌آموز پشت میز بماند اما نتیجه منفی ‌ای جز حواس ‌پرتی و ناتوانی در درک موضوعات به همراه ندارد. یکی از دلایل عدم تمرکز دانش ‌آموز این است که خانواده‌ها به همه چیز با دید منفی نگاه می‌کنند. به همین دلیل باید از خانواده‌ها خواست که از انتقاد از سیستم امتحانی، مدارس و کتاب‌ها دست بردارند و سعی‌کنند کودک را بر واقعیت‌های آموزشی متمرکز کنند. اگر کودک با واقعیت‌های آموزشی در آرامش باشد، با افزایش انرژی عاطفی، خود به خود میزان تمرکز او نیز افزایش می‌یابد.

بگذارید رؤیا پردازی کنند

زندگی در رؤیاها، خیلی راحت ‌تر از زندگی در واقعیت است. رؤیا، دست کودکان شما را باز می‌گذارد که هر کاری را که دوست دارند، در آن‌جا انجام بدهند. کودکانی که در واقعیت مجبور هستند به قوانینی که برای آن ‌ها تصویب شده است، عمل کنند و با قاعده ‌ای خلاقیت ‌کُش، زندگی خود را ادامه دهند. در حقیقت بهتر است آن‌ها را در عالم رؤیا تنها بگذاریم، تا نقشه‌ آینده خودشان را بکشند و با کمک‌ های ما، به آن‌ ها برسند. البته ممکن است که بعضی از تصوّرات آن ‌ها غیر ممکن باشد اما با توصیه ‌های یک فرد رشد یافته، می‌توانند به آن چیزی که می‌خواهند برسند.

ادغام و تقویت علاقه، تمرکز و خلاقیت

اولين نکته ‌اي که بايد به آن توجه کرد اين است که هرگز به کودک برچسب نزد؛ برچسب‌هایی مثل «تو عمداً توجه نمي‌کني!» يا «عمداً حرف‌هاي ما را ناديده مي‌گيري.» درجه‌هاي حواس ‌پرتي، مربوط به کارکرد مغز کودکان است. آگاهي کودکان از محيط اطراف به مراتب کمتر از بزرگسالان است. به ‌عنوان مثال وقتي کودکي هنگام عبور از خيابان، زيپ لباسش را مي‌بندند، ممکن است ديگر قادر به تشخيص رفت و آمد خودروها نباشد؛ در حالي که اين کار براي فرد بزرگسال مشکلي به دنبال ندارد. يک بزرگسال به تدريج ياد مي‌گيرد که محرک‌هاي بي‌اهميت را ناديده بگيرد و تمرکزش را روي يک موضوع حفظ کند؛ در صورتی که اين کار ممکن است براي يک کودک بسيار مشکل باشد. بزرگسالان نباید فراموش کنند که تذکر لحظه به لحظه، جريمه بابت انجام ندادن يک تکليف يا اشتباه انجام دادن آن و محروم کردن کودک از علايقش، در اين موارد نه تنها چاره‌ساز نيست، بلکه مشکل او را چند برابر مي‌کند؛ تا جايي که از تحصيل و مدرسه بيزار مي‌شود.

ایجاد عادات زندگی منظم

بهترین راه آموزش نظم به کودکان، توسط والدین این است که کمک کنند تا کودکان تکالیف مدرسه یا کارهای خانه را به مراحل کوچک ‌تر و قابل مدیریت تقسیم کنند. به عنوان مثال، انجام تکالیف را به سه قسمت تقسیم کنند: ۱-گذاشتن وسایل مورد نیاز برای انجام تکلیف روی میز؛ ۲-انجام تکلیف؛ ۳-جمع کردن وسایل و گذاشتن آن‌ها در کیف یا سرجای خود. والدین می‌توانند قوانینی را برای آموزش نظم به کودکان وضع کنند. به‌عنوان مثال بعد از انجام تکالیف، تا زمانی که دفتر و کتاب‌های مدرسه جمع نشده، امکان بازی‌کردن با توپ نیست. همچنین این قوانین برای کارهای دیگر خانه مثل غذاخوردن و تمیزکردن میز شام و فعالیت‌ های مشابه نیز کاربرد دارد. این راهکار یکی از روش‌های موثر در زمینه مقابله با تنبلی کودکان نیز به شمار می‌رود.

حذف استرس و اضطراب

افسردگی و اضطراب شدید، تمرکز را از بین می‌برد. دانش‌آموزان به دلیل انتظار موفقیت در امتحانات؛ تحریک‌پذیری، بی‌قراری، کج‌خلقی، بیش‌فعالی و مشکلات عدم تمرکز ناشی از اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند. ترس از شکست، بی‌خوابی، ناامنی، افکار و رفتارهای وسواسی در دانش‌آموزانِ مبتلا به اختلالات اضطرابی دیده می‌شود. در چنین شرایطی، کودکان اغلب ترس‌های غیرواقعی دارند و فکر می‌کنند مورد بی‌ مهری واقع شده‌اند. این مسئله می‌تواند علت اصلی بی‌علاقگی به درس، از سوی آن‌ها باشد. این دانش‌آموزان نمی‌توانند تکالیف خود را انجام دهند زیرا نمی‌توانند تمرکز کنند؛ بنابراین اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. آن‌ها با طرد مدرسه، معلم و دایره دوستان خود، از آن‌ها فاصله می‌گیرند. این در حالی است که ارتباط مثبت، تمرکز کودک را افزایش می‌دهد. در مواجهه با نگرش منفی کودک یا کاهش موفقیت او، موضع‌گیری منفی والدین نسبت به او، همیشه انتقادکردن از او و عصبانی‌شدن، توجه و تمرکز کودک را کاملاً مختل می سازد.

ترغیب به ورزش و تقویت فیزیک بدنی کودک

از نظر علمی ثابت شده است که هم ورزش و هم تنفس منظم و صحیح، بر گردش خون در مغز تأثیر مثبت می‌گذارند. این کار باعث بالا رفتن تمرکز در درس‌خواندن می‌شود. فعالیت بدنی برای تمام کودکان مفید است؛ اما اهمیت آن برای حفظ تمرکز کودکان، دوچندان است. فعالیت بدنی، به خصوص بعد از متمرکزشدن روی یک فعالیت یادگیری دشوار، می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا تمرکز خود را دوباره بازیابند. بدین منظور والدین می‌توانند فعالیت‌های ساده‌ای همچون ضربه‌زدن به توپ، جست‌وخیز یا تمرینات کششی را در نظر بگیرند و در فواصلی میان یک فعالیت آموزشی دشوار و پیچیده، به کودکان چند دقیقه‌ای استراحت بدهند تا به فعالیت‌های نرمشی بپردازند. همچنین 15 دقیقه فعالیت بدنی، قبل از آغاز یک فعالیت یادگیری دشوار، می‌تواند درجات هوشیاری و آمادگی آن‌ها را برای تمرکز افزایش دهد.

ترغیب به نقاشی

نقاشی در کودکان یکی از مهم‌ترین سرگرمی‌های دوران کودکی است. نقاشی کودکان چیزی بی‌محتوا یا بدون ارزش نیست. بلکه فعالیتی است که دارای ارزش محتوایی بسیار بوده و از جنبه‌های مختلف هنری، بالینی و آموزشی قابل توجه و بررسی است. به همان میزان که نقاشی می‌تواند سبب رشد خلاقیت و استعداد هنری کودک گردد، به همان میزان می‌تواند محدودکننده و از بین‌برنده خلاقیت و استعداد در کودکان شود. یکی از روش‌های معمول در آموزش نقاشی به کودکان، روش تکمیلی است. این روش، یک روش‌ کاملاً محدود و بسته است که اگر به طور مداوم از آن استفاده شود منجر به افت خلاقیت کودکان می‌گردد. روش تکمیلی معمولاً در کتاب‌های نقاشی و سرگرمی کودکان دیده می‌شود. کتاب‌هایی که معمولاً کپی‌کردن را به کودکان می‌آموزند. البته این کتاب‌ها گاهی برای ابتدای روند آموزش و آشنایی کودک با محرک‌های مختلف محیطی مناسب است؛ ولی استفاده زیاد و همیشگی، روح خلاقیت و استعداد هنری کودک را از بین می‌برد. بهترین روش همان آزاد گذاشتن قوای تخیل کودک است. هر آن چیزی که قدرت ذهن را محدود کند، خلاقیت را نیز محدود می‌کند. لازم است والدین به خاطر داشته باشند، هرگز در نقاشی کودکان دست نبرند و آن‌ها را اصلاح نکنند. کودکان را به تقلید و کپی‌کردن تصاویر وادار نکنند. از نقاشی کودکان ایراد نگیرند و هرگز کودک را به دلیل نقاشی‌هایش تحقیر یا سرزنش نکنند. برای کارهای هنری کودک و نقاشی‌های او ارزش قائل شوند و بخشی از دیوار اتاقش را به این امر اختصاص دهند.

ترغیب به موسیقی

یکی دیگر از مهم‌ترین کارهای افزایش تمرکز در کودکان، استفاده از وسایل موسیقی است. موسیقی‌هایی که از روی برنامه و اصول ساخته شده باشند، موجب بروز خلاقیت‌ در دیگر هنرها می‌شوند. موسیقی عاملی است که می‌تواند انسان را به سمت شادی، غم و ترس سوق دهد؛ پس میان هنر، احساسات درونی و خلاقیت انسان‌ها، ارتباطی نزدیک وجود دارد. از این دریچه می‌توان برای پرورش شخصیت اخلاقی و اجتماعی کودک یاری جست و با ایجاد اعتمادبه‌نفس، شخصیتی قدرتمند را به وی ارائه داد. هنگامی که کودک با سازها و اسباب‌بازهای خود صدا تولید می‌کند، آواز می‌خواند و شاد است، در واقع در حال بروز استعدادهای ذاتی خود است. والدین با تحسین و تشویق فرزند خود می‌توانند این ابتکارات را در ذهن او پرورش دهند. به این منظور می‌توان از اسباب‌بازی‌ها یا وسایلی که در منزل است، بهره گرفت؛ مثل کاسه‌ها و قاشق‌های فلزی تا کودک با تولید صدا احساس خوبی داشته باشد. به صدا درآوردن وسایل و سازها، به رشد خلاقیت کودکان کمک می‌کند.

توجه به رژیم غذایی کودک

چه خوب است بزرگ‌ترها بچه‌ها را با خود به فروشگاه موادغذایی یا بازار روز ببرند. بچه‌های کوچک‌تر می‌توانند میوه و سبزیجات تازه را بردارند. بچه‌های بزرگ‌تر نیز می‌توانند نقش‌های بزرگ‌تری مانند انتخاب دستورالعمل‌ها و تهیه لیست خرید را بر عهده بگیرند. باید به بچه‌ها نشان داد «درست غذا خوردن» چگونه است. خوب است به ساده‌ترین زبان برای کودکان توضیح داد که آن‌ها باید نیمی از بشقاب خود را با میوه‌ها و سبزیجات، که حاوی مواد مغذی هستند و به رشد بدن‌شان کمک می‌کند، پر کنند. نیمی دیگر نیز باید غلات کامل و پروتئین بدون چربی باشد که به آن‌ها انرژی لازم را برای دویدن و بازی می‌دهد. والدین هنگام آشپزی یا خرید موادغذایی، نمونه‌های مختلفی از این گروه‌های اصلی غذایی را به فرزندان نشان دهند. مطابق با اصول تغذیه سالم کودکان، بچه‌ها در سنین رشد می‌توانند غذاهای «سبک سبز» مانند غلات کامل و شیر بدون چربی را هر روز در برنامه غذایی خود داشته باشند؛ اما در مورد غذاهایی که کمتر سالم‌اند، باید محتاط‌تر جلو بروند. غذاهایی با حداقل مواد مغذی، مانند سیب‌زمینی سرخ‌کرده، نیازی به خارج‌شدن از محدوده ندارند؛ اما بچه‌ها باید قبل از این که به طور مداوم آن‌ها را بخورند، صبر کنند و مجدداً به آن فکر کنند.

تمرينات و راهکارهایی برای افزایش تمرکز در کودکان

ترکیب تکنیک‌های ساده آرامش ‌بخش، مانند کشیدن نفس عمیق و تصور امور مثبت، به ذهن کمک می‌کند تا توانایی‌اش را برای یادگیری افزایش دهد. ذهن انسان از قابلیت‌های گوناگون و باورنکردنی برخوردار است. برای مثال تحقیقات نشان می‌دهند اگر شخصی در ذهن خود انجام تمرینات ورزشی را تصور کند، هنگام انجام آن تمرینات در عالم واقع، عملکرد بهتری خواهد داشت. به همین دلیل است که کودکان بیش‌فعال می‌توانند «تصور کنند» که در کلاس به صحبت‌های معلم توجه می‌کنند یا در حال انجام تکالیف خود هستند و در نتیجة این تصور، عملکرد واقعی آن‌ها نیز در زندگی بهبود می‌یابد. والدین نیز می‌توانند در این کار به فرزندشان کمک کنند. حتی خود نیز می‌توانند از این راه استفاده کنند و شاهد نتایج باورنکردنی آن باشند.

لازم است پدر و مادر بازی‌های پازل را به کودکان آموزش دهند. برخی از پازل‌ها مانند پازل حیوانات، پازل میوه، پازل شخصیت، نقشه و غیره را برای کودک خود تهیه و با او بازی کنند. چنین پازل‌هایی برای تکمیل‌شدن، به صبر و تمرکز کودک نیاز دارند. والدین می‌توانند با توجه به سن کودک، پازل‌های مناسب را انتخاب کنند. بهترین پازل برای ۲ تا ۳ سالگی ۴ تکه، برای ۳ تا ۴ سال ۸ تکه و ۴ تا ۶ سال می‌تواند حدود ۱۲ قطعه باشد.