ارزش و فضیلت شهید و شهادت در آیات قرآن 2

در آیات در خصوص ارزش و فضیلت شهادت و مقام شهید، مطالبی بیان شده است که در مطلب گذشته به چهار مورد آن پرداخته شد و در ادامه 7 مورد دیگر بیان می گردد:

5. محفوظ ماندن اعمال شهیدان نزد خدا                                         

خداوند در قرآن از شهیدانی بحث می کند که در پیکارهای حق و باطل دست از جان خود کشیده، در راه خدا شهید شده اند. به عنوان نمونه در آیه ۴ سوره مبارکه محمد (ص) می فرماید: «وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ»؛ «کسانی که در راه خدا کشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را ضایع نگرداند.» این آیه نشان می دهد که زحمات، رنج ها و ایثارهای آنها از میان نمی رود و همه در پیشگاه خداوند متعال محفوظ است. ¹

۶. هدایت و اصلاح شهدای راه خدا

خداوند متعال می فرماید: «سَيَهْدِيهِمْ وَيُصْلِحُ بَالَهُمْ»²؛ «و آنان را به سعادت هدایت کند و امورشان را اصلاح نماید.» پس وقتی که آیه ۱۹۹ آل عمران را کنار این آیه بگذاریم، معلوم می شود مراد از «اصلاح بال» شهدا و زنده کردن ایشان این است که به حیاتی طیب که شایسته شان است، برای حضور نزد پروردگارشان می رسند؛ حیاتی که با کنار رفتن پرده ها حاصل می شود. ³

۷. بهره مندی از آمرزش و رحمت الهی

خداوند متعال می فرماید: «وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ وَلَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ»⁴؛ «اگر در راه خدا کشته شده یا بمیرید، در آن جهان به آمرزش و رحمت خدا نایل می شوید و آن بهتر از هر چیزی است که در حیات دنیا برای خود فراهم توان آورد. اگر در راه خدا بمیرید یا کشته شوید، به رحمت ایزدی پیوسته، به سوی خدا محشور خواهید شد.»

پس مرگ برای انسان حتما واقع می شود و هیچ محل گریزی برای انسان از کشته شدن و یا مردن نمی باشد، حال اگر این مرگ، کشته شدن در راه خدا و در طلب رضوان او باشد، آن مرگ بسیار بهتر از این است که بماند و در طلب دنیا ولذات آن باشد. ⁵

۸. شهیدان، وفاداران به عهد

خداوند می فرماید: «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا» ⁶؛ «برخی از آن مؤمنان، بزرگ مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با خدا بستند، کاملا وفا کردند، پس برخی بر آن عهد ایستادگی کردند (تا در راه خدا شهید شدند) و برخی به انتظار فیض شهادت مقاومت کرده و هیچ عهد خود را تغییر ندادند.»

بسیاری از مفسرین گفته اند که منظور از «قَضَى نَحْبَهُ» عبيده، حمزه و جعفر هستند که در جنگ بدر، احد و موته شهید شدند و مراد از «مَنْ يَنْتَظِرُ» امام علی علیه‌السلام است که سرانجام در کوفه به محراب عبادت شهید شد.

این آیه اشاره به گروه خاصی از مؤمنان است که در تأسّی به پیامبر صلی الله عليه و آله از همه پیشگام تر بودند و بر سر عهد و پیمانشان با خدا؛ یعنی فداکاری تا آخرین نفس و آخرین قطره خون ایستادند، پس خدا می فرماید: در میان مؤمنان، مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بسته اند، ایستاده اند. بعضی از آنها به عهد خود وفا کرده، جان را به جان آفرین تسلیم نمودند و در میدان جهاد شربت شهادت نوشیدند و بعضی نیز در انتظارند و هیچ گونه تغییر و تبدیل در عهد و پیمان خود ندادند و کم ترین انحراف و تزلزلی در کار خود پیدا نکردند.⁷

۹. شهادت، تجارتی بی نظیر

خداوند می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ  فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ»؛ ⁸«خداوند از مؤمنان جان ها و اموالشان را خریداری می کند که (در برابرش) بهشت برای آنان باشد (به این گونه که) در راه خدا پیکار می کنند، می کشند و کشته می شوند، این وعده حقی است بر او که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده، و چه کسی از خدا به عهدش وفادارتر است، اکنون بشارت باد بر شما به داد و ستدی که با خدا کرده اید و این پیروزی بزرگی (برای شما) است.»

در این آیه خداوند خود را خریدار و مؤمنان را فروشنده و جان ها و اموال را متاع و بهشت را ثمن و بها برای این معامله قرار داده است. ⁹

۱۰. بهشت، وعده قطعی به شهید

خداوند متعال در قرآن به شهید وعده قطعی بهشت داده است و می فرماید: «وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ مَاتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقًا حَسَنًا وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ لَيُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلًا يَرْضَوْنَهُ وَإِنَّ اللَّهَ لَعَلِيمٌ حَلِيمٌ؛ ¹⁰

«و کسانی که در راه خدا هجرت کردند سپس کشته شدند یا به مرگ طبیعی از دنیا رفتند ، خداوند به آنها روزی نیکوئی می دهد که او بهترین روزی دهندگان است. خداوند آنها را در محلی وارد می کند که از آن خشنود خواهند بود و خداوند عالم و با حلم است.»

در این آیه پس از اینکه از رزق و روزی شهدا با نام «رزق حسن» یاد می کند، جایگاه آنان در بهشت را معرفی کرده، آن را مقام رضوان و رفیع می داند.

۱۱. آمرزش گناهان شهید

در قرآن کریم، درباره بخشش گناهان شهید چنین آمده است: «فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ»؛ ¹¹ «آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانه های خود بیرون رانده شدند، و در راه من آزار دیدند، و جنگ کردند و کشته شدند، سوگند یاد می کنم که گناهان آنها را می بخشم، و آنها را در بهشت هائی که از زیر درختان آن نهرها جاری است، وارد می کنم، این پاداشی است از طرف خداوند، و بهترین پاداش ها نزد پروردگار است.»

در این آیه اشاره شده است که خداوند تمام بدی های کشته شدگان در راه خدا را نادیده می گیرد و از جانب خود به آنان نیکوترین پاداش را عطا می کند.

منابع

1. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و دیگران، دارالکتب الاسلامية، قم، ۱۳۷۰ش، ج ۲۱، ص ۴۰۴.

2. سوره مبارکه محمد (ص)، آِیه ۵.

3. تفسیر الميزان، ج ۱۸، ص ۲۲۶.

4. سوره مبارکه آل عمران، آیات ۱۵۸ – ۱۵۷.

5. مفاتيح الغيب، محمد فخر رازی، دار المعرفة، بیروت، بی تا، ج ۹، ص ۴۰۳ .

6. سوره مبارکه احزاب، آیه ۲۳.

7. تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۲۴۵.

8. سوره مبارکه توبه، آیه ۱۱۱.

9. همان، ج ۸، ص ۱۴۸.

10. سوره مبارکه حج، آیات ۵۸- ۵۹.

11. سوره مبارکه آل عمران ، آیه ۱۹۵.