فرهنگ ازدواج در میان مردم مهاباد (2)

پیوندی برخاسته از فرهنگی اصیل

مراسم نامزدی

در بین کُردها این مراسم به نام «روشینی دزگیران» معروف است و در زبان ترکي به آن «نشانلاماق» نیز گفته می‏شود. والدين داماد به اتفاق اقوام نزديک و با اطلاع قبلي و با تدارک يکي دو جعبه شيريني و كله‌قند تزيين شده، عازم منزل پدر دختر مي‌شوند. همه مردان دور هم جمع مي‌شوند، بخش زيادي از جمعيت اتاق را هم جوانان تشكيل مي‌دهند. تعارفاتي براي شكستن قند مابين مردان با تجربه و مسن پيش كشيده مي‌شود. نهايتاْ يکي از مردان،‌ به نشانه میمنت و مبارکی، ته قند را در دست گرفته و با چكش سر قند را مي‌شكند. وقتی مهمان‎ها وارد خانه‌ عروس شدند مادر، خواهر و عمه‎ پسر، عروس خود را می‏بوسند و پس از پذیرایی، طلا و جواهراتی که قرار بود تهیه کنند را به عروس هدیه می‌دهند؛ دو بار دیگر عروس را می‏بوسند و به نمایندگی داماد به او تبریک و تهنیت می‎گویند. به این ترتیب از آن تاریخ به بعد دختر رسمأ عروس آن خانواده می‏شود. در ميان کُردها نيز طبق توافق خانواده‌ها، روزي را براي اين امر تعيين مي‌كنند. والدين و خويشاوندان نزديک عازم منزل پدر عروس مي‌شوند و خانواده عروس از آن‌ها پذيرايي مي‌کنند. در اين مراسم هدايايي از قبيل انگشتر و پارچه، از طرف خانواده داماد به عروس هديه مي‌شود.

انتخاب لباس و شیرینی خوردن

مادر عروس و داماد، هر کدام به سهم خود برای روز خرید و انتخاب لباس و شیرینی خوردن، گروهی از دوستان و نزدیکان خود را جداگانه دعوت می‌کنند. نوازندگان و خنیاگران، با نوای گرم و دلنشین و آوازهای کُردی و محلی، مدعوین را سرگرم می‎کنند. مادر عروس و داماد نیز مشترکأ پارچه‎های مخصوص عروس را انتخاب می‌کنند. معمولأ این مراسم، دو، سه ساعت طول می‏کشد. در پایان، شیرینی‌هایی که خانواده‌ داماد آورده‎اند، بین مهمانان تقسیم می‏شود و به هر یک از آن‎ها یک بشقاب شیرینی داده می‏شود. مهمانان هم مقداری از آن را خورده و بقیه را در دستمال می‌چیند و با ادای کلمه‎ «نوخشه‌ لبه» به این معنی که بخت و نصیب وی نیز شود؛ برای فامیل و نزدیکان خود که هنوز ازدواج نکرده‎اند، می‌برند. پس از مراسم انتخاب لباس، مدعوین به همراه داماد و نزدیکان به منزل عروس رفته و همراه خود شیرینی برده و خوانندگان و نوازندگان با آوازه‌های دلنشین خود مدعوین را سرگرم می‌کنند.

حنابندان

شب حنابندان در خانه عروس هم‌زمان با حنابندان داماد، همراه با كمي رقص و پايكوبي، حنا بستن به دست و پاي عروس و دختران دم بخت و نهايتاْ به صرف شام مي‌باشد. گفتني است در منزل عروس هم يک نفر زن گيس‌سفيد و با تجربه به عنوان «ينگه عروس» كه در ميان كردها «بربوک» نام دارد، انتخاب مي‌شود. او نيز همانند ساق‌دوش داماد، وظايف مربوط به شب زفاف را به عروس ياد مي‌دهد. در روستاها و مناطق كردنشين شمال استان هم،‌ مراسم جشن خانواده عروس محدودتر است و زمان آن نيز، ‌روز بردن عروس است؛ اما در شهرهاي کُردنشين جنوب استان،‌ اين مراسم به همان گستردگي مراسم خانواده داماد است. زمان آن نيز شب قبل از مراسم حنابندان داماد بوده، به طوري‌كه در شب بعد،‌ عروس و خانواده او و بيش‌تر فاميل و اقوام نزديک، به مراسم آنان دعوت مي‌شوند.   

شال بستن عروس

برادر داماد یا یکی از دوستان صمیمی او که به او برادرخوانده‎ داماد نیز می‌گویند، به اتاق عروس رفته، و به او تبریک می‎گوید. هنگامی که عروس، برادر داماد یا برادرخوانده داماد را می‏بیند، به او احترام می‎گذارد. برادر داماد ضمن عرض ادب، جلو رفته و به‎عنوان رونما، لیره یا سکه‎ای به او می‌دهد. در این مراسم، شال به کمر عروس بسته می‎شود که آن را شال بستن عروس می‏خوانند. خدمه، دایه، نان‌پز و کسانی که طی این سه روز برای عروسی کار کرده‎اند، دور برادر یا برادرخوانده را می‌گیرند تا خلعت خود را دریافت کنند و او هم به هر کدام هدیه‎ای، اغلب نقدی، می‌دهد. گفتنی است که اگر برادر یا برادرخوانده‌ داماد به آن‌ها هدیه ندهد، آنان حق دارند که با خمیر ترشیده یا تخم مرغ گندیده سر و صورت او را کثیف کنند.

رفتن عروس به خانه‎ داماد

معمولاً يک روز قبل از بردن عروس‌، بزرگان خانواده داماد به منزل عروس رفته و از خانواده وي كسب اجازه مي‌كنند. در ميان برخي از جوامع شهري ترک‌زبان، معمولاً جهيزيه عروس را چند روز قبل از بردن عروس مي‌برند. در ميان شهرهاي کُردنشين هم جهيزيه عروس،‌ توسط خواهران يا ديگر دختران و زنان فاميل عروس، در منزل داماد چيده مي‌شود؛ ولي در اغلب روستاها،‌ جهيزيه همراه با روز عروس بردن،‌ تحويل داده مي‌شود. لازم به ذكر است كه تا چند سال پيش در اغلب روستاهاي کُردنشين شمال استان،‌ جهيزيه خاصي از جانب خانواده عروس تدارک ديده نمي‌شد و اگر هم چنين كاري مدنظر بود، طبق توافق قبلي، هزينه نقدي آن توسط پدر عروس از خانواده داماد مطالبه مي‌شد تا او به واسطه آن، اقلامي را به عنوان جهاز براي دخترش تهیه کند؛ اما در حال حاضر، روند آن تغيير پيدا كرده و به تقليد از ساير نقاط، جهيزيه‌هاي بيش‌تر و متنوع‌تر با هزينه خانواده دختر،‌ تهيه مي‌گردد.

تمام آداب و رسوم ذکر شده جزو فرهنگ، هویت و باورهای ارزشمند مردم اصیل مهاباد می‏است که در نوع خود بسیار جذاب و دیدنی است. در واقع، آداب و رسوم و فرهنگ عامه، بخش وسیعی از تاریخ یک ملت است که موارد زیادی را در برمی‌گیرد. بخش فرهنگ عامه کُردها، دریای وسیعی است که توجه و نگاشتن درخصوص آن، بسیار اندک انجام شده است و امید است که در آینده، به این مقوله‏ فرهنگی توجه بیشتری شده، از فراموشی فرهنگ این قوم اصیل جلوگیری شود.