وحدت از ديدگاه انديشمندان مسلمان
امام خميني (ره) بنيانگذار كبير انقلاب اسلامي در ابتكاري ماندگار، اختلاف ميان شيعه و سني در سال‌روز ميلاد پيامبرh را به فرصتي براي اتحاد مسلمانان تبديل كرد و فاصله ميان 12 تا 17 ربيع‌الاول را به‌عنوان هفته وحدت اعلام كرد. اين ايده با استقبال زياد علماي اهل‌سنت جهان اسلام روبه‌رو شد، تا جايي كه موضوع توجه به وحدت مسلمانان و گرامي‌داشت هفته وحدت، امروز مورد حمايت علما و بزرگان شیعه و اهل‌سنت است. در اين ميان دشمنان دين اسلام بيش از هرزمان ديگري براي شعله‌وركردن آتش تفرقه ميان مذاهب اسلامي تلاش مي‌كنند. قلم‌هاي پول‌گرفته از صهيونيست‌ها، اين كانون را مورد توجه قرار داده و به آن اهانت مي‌كنند و بر طبل جدايي مي‌كوبند. البته به همان اندازه كه دست‌هاي حيله‌گر بيگانگان در ايجاد اين تفرقه موثر است، جهل و ناآگاهي گروه‌هايي از مسلمانان نيز مانند هيزمي براي شعله‌ورترشدن اين آتش نقش دارد. متاسفانه بي‌اطلاعي از حقايق دين و تاريخ، يكي از دلايل اصلي نامهرباني برخي پيروان مذاهب مختلف، عليه يك‌ديگر است. اين در حالي است كه هرچه بر ميزان علم و دانش افراد نسبت به دين افزوده مي‌شود، تمايل به اتحاد و برادري بيشتر مي‌شود؛ چراكه علماي مذاهب مختلف، همان‌طور كه از اندك اختلافات مذهبي در فروعات دين آگاهند، به اشتراك فراوان و اصيل مذاهب با يك‌ديگر نيز آگاهند. اینک با نگاهي بر كتاب «شيعه و سني، غوغاي ساختگي» كه توسط مجاهد بزرگ فلسطيني شهيد دكتر فتحي شقاقي به رشته تحرير درآمده است، نظرات برخي از انديشمندان شناخته شده مسلمان را درباره برادري سني و شيعه بررسی می‌کنیم تا بار ديگر اهميت و حساسيت وحدت را به‌عنوان عاملي براي حفظ عزت و اقتدار اسلام يادآور شويم.
شهيد حسن البنا
شهيد حسن البنا، بنيانگذار جنبش جهاني إخوان المسلمين كه تاثير بسيار عميقي بر انديشه‌هاي اسلامي در قرن بيستم گذاشت، يكي از پيشگامان انديشه وحدت ميان شيعه و سني بود. او و گروهي از مشايخ بزرگ اسلام از شيعه و سني توافق كردند كه همه مسلمانان اعم از شيعه و سني بر پايه اصول مشترك دور هم جمع شوند و در امور جزئي كه از اصول دين نيست و انكار آن‌ها به معناي انكار دين نيست، يك‌ديگر را معذور بدارند. اين علما كه بزرگان مذاهب شيعه و سني بودند تأييد كردند مسلمان كسي است كه به «الله» پروردگار جهان، به محمدh آخرين پيامبر و به قرآن كريم، كتاب آسماني، به كعبه به عنوان قبله و خانه خدا و به روز رستاخيز و انجام آنچه در دين ضروري است ايمان و اعتقاد دارد.
شيخ محمد غزالي
محمد غزالي، انديشمند معاصر اهل‌سنت، با اشاره به اينكه اختلاف ميان شيعه و سني، اختلافي اصيل نيست، مي‌گويد: «اعتقادات نيز به آشفتگي سياست و حكومت دچار شد، زيرا شهوت برتري‌جويي و انحصارطلبي به زور، چيزهايي وارد آن كرد كه از اعتقادات نيست و از آن پس، مسلمانان به دو بخش بزرگ شيعه و سني تقسيم شدند. با اينكه هر دو گروه، به خداي يكتا و به رسالت محمدh ايمان دارند.» او اضافه مي‌كند: «با اينكه من در بسياري از احكام، نظري برخلاف شيعه دارم،ولي معتقد نيستم كه هركس با نظرم مخالفت كند، گناهكار است. موضع من در قبال برخي از آراي فقهي رايج در ميان اهل‌سنت نيز همين است.» شيخ محمد غزالي كه به درستي معتقد است دامن‌زدن به اختلاف ميان شيعه و سني، توطئه‌اي طراحي شده از جانب دشمنان دين است، مي‌نويسد: «دشمنان دين شكاف ميان شيعه و سني را به اصول عقيده ربط دادند. تا دين يكپارچه، دو پاره شود و امت واحد به دو شعبه منشعب شود و هريك در كمين ديگري، بلكه در انتظار مرگ او بنشيند! هركس حتي اگر يك كلمه به اين دو دستگي كمك كند، آيه زير شامل حال او مي‌شود: «كساني كه دين خود را فرقه‌فرقه كردند و دسته‌دسته شدند، تو را با آن‌ها كاري نيست. كار (مجازات) آن‌ها با خداست و خدا آن‌ها را به كارهايي كه مي‌كردند مجازات خواهد كرد.» (انعام/159) شيخ غزالي در ادامه مي‌گويد: «ما همه مذاهب اسلامي را در جست‌وجوي حقيقت يكسان مي‌بينيم، هرچند شيوه‌ها متفاوت است.»
شيخ محمود شلتوت
جناب شلتوت از بزرگان اهل‌سنت، محقق، مفسر، فقيه نامدار و از رؤساي دانشگاه الأزهر و از موسسان دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه بود. او كه از مدافعان و فعالان وحدت بين شيعه و سني بوده است با «آيت‌الله سيدحسين بروجردي» عالم بزرگ و مرجع تقليد شيعيان روابط دوستانه داشت. شيخ شلتوت در فتواي معروف خود درباره مذهب تشيع مي‌گويد: «مذهب جعفري مشهور به مذهب شيعه اثني‌عشري، مذهبي است كه هم‌چون ساير مذاهب اهل سنت، عمل به آن شرعاً جايز است و مسلمانان بايد اين را بدانند و از تعصب ناحق نسبت به مذاهب خاص رهايي يابند.» وی درباره جلسات دارالتقريب كه به منظور حفظ وحدت امت اسلامي تشكيل شده بود، مي‌گويد: «كاش مي‌توانستم درباره جلسات دارالتقريب سخن بگويم. آنگاه كه مصري در كنار ايراني يا لبناني يا عراقي يا پاكستاني يا ديگران از ساير ملل اسلامي مي‌نشينند، حنفي و مالكي و شافعي و حنبلي در كنار امامي و زيدي، دور يك ميز مي‌نشينند و صداهايي به گوش مي‌رسد كه در آن علم، تصوف و فقه است و علاوه‌براين، روحيه اخوت، طعم مودت، محبت و همكاري در عرصه علم و عرفان در اين جلسات موج مي‌زند.» شيخ شلتوت هم‌چنين با اشاره به مخالفت برخي ناآگاهان با تشكيل دارالتقريب نوشته است: «افراد تنگ‌نظر با انديشه وحدت ستيز كردند، هم‌چنان كه گروه ديگري از غرض‌ورزان بدخواه با آن جنگيدند. هيچ امتي از اين گونه افراد خالي نيست. آن‌ها كه تضمين بقا و معيشت خود را در تفرقه مي‌يابند با آن جنگيدند و افراد بددل و اهل هوي‌وهوس و گرايش‌هاي خاص با تشكيل دارالتقريب مبارزه كردند. هر دو دسته كساني هستند كه قلم خود را به سياست‌هاي تفرقه‌افكن مي‌فروشند! سياست‌هايي كه با شيوه‌هاي مستقيم و غيرمستقيم با هر حركتي اصلاحي مبارزه مي‌كنند و در مقابل هركاري كه باعث اتحاد مسلمانان است، مي‌ايستند.»
سميع عاطف الزين
استاد سميع عاطف الزين از انديشمندان مطرح اهل‌سنت در مقدمه كتاب «المسلمون من هم؟ مسلمانان كيستند؟» مي‌آورد: «آنچه موجب تأليف اين كتاب شد، دودستگي كوركورانه‌اي است كه امروزه در جامعه ما پديد آمده است؛ به‌ويژه دودستگي ميان مسلمان شيعي و مسلمان سني كه مي‌بايست با محو جهل، محو مي‌شد ولي متأسفانه هم‌چنان در دل‌هاي بيمار ريشه دارد. زيرا منشأ آن، همان طبقه‌اي است كه با ايجاد نفاق بر جهان اسلام حكومت كرده و دشمن دين است.» وی معتقد است اختلاف تسنن و تشيع هرگز بر سر اصل قرآن و سنت نبوده، بلكه اختلاف تنها بر سر فهم از قرآن و سنت بوده است. او در پايان مي‌گويد: «بايد روحيه منفور فرقه‌گرايي را محو كنيم و راه را بر كساني كه كينه ديني را ترويج مي‌كنند ببنديم تا مسلمانان همانند گذشته به يك گروه واحد، همكار و دوستدار يك‌ديگر بدل شوند.»
صابر طعيمه
استاد صابر طعيمه يكي از بزرگان معاصر اهل‌سنت مي‌گويد: «ميان شيعه و سني در اصول كلي اختلافي نيست. اختلاف تنها بر سر فروع است كه شبيه اختلاف ميان خود مذاهب اهل تسنن (شافعي، حنبلي و…) مي‌باشد. حق اين است كه تسنن و تشيع دو مذهب از مذاهب اسلام هستند كه هر دو از كتاب خدا و سنت پيامبر الهام مي‌گيرند.» علامه امام سيد ابوالحسن علي ندوي متفكر، عالم و مبلغ چيره‌دست اهل‌سنت در قرن حاضر نيز آرزو مي‌كرد كه ميان شيعه و سني نزديكي ايجاد شود. او مي‌گويد: «اگر نزديكي و تقريب بين شيعه و سني انجام شود، انقلابي بي‌نظير در تاريخ تجديد انديشع اسلامي ايجاد خواهد شد.»
آيت الله العظمي سيد روح الله خميني
در كتاب صحيفه امام خميني (ره) نیز از بيان رهبر کبیر انقلاب آمده است: «اگر مسلمين وحدت‌كلمه داشتند، امكان نداشت اجانب بر آن‌ها تسلط پيدا بكنند. اين تفرقه مسلمين از اول با دست اشخاص جاهل تحقق پيدا كرد. در اسلام بين شيعه و سني ابداً تفرقه نيست؛ بين شيعه و سني نبايد تفرقه باشد. بايد وحدت‌كلمه را حفظ كنيد. ائمه اطهار ما سفارش كردند كه بپيونديد با هم؛ و با هم اجتماع‌مان را حفظ كنيم. كسي كه اين اجتماع را بخواهد به هم بزند، يا جاهل است و يا مغرض؛ و نبايد به اين حرف‌ها گوش بكنند. برادران سني ما نبايد به يك تبليغاتي كه از طرف دشمنان اسلام مي‌شود، ترتيب‌اثر بدهند. ما با آن‌ها برادر هستيم، آن‌ها با ما برادر هستند.»
آيت الله العظمی سيد علي خامنه اي
رهبر معظم انقلاب اسلامي ايران در بيانات خود مي‌گويد: «وجود مقدس نبي مكرم و رسول اعظم اسلامh، مهم‌ترين نقطه ايجاد وحدت است و دنياي اسلام مي‌تواند در اين نقطه به هم پيوند بخورد. اينجا جايي است كه عواطف همه مسلمانان در آنجا متمركز مي‌شود و كانون عشق و محبت دنياي اسلام است. سياستمداران، نخبگان علمي و فرهنگي، نويسندگان، شعرا و هنرمندان ما بايد روي اين نقطه تكيه كنند و همه مسلمان‌ها با اين شعار به هم نزديك شوند. موارد مورد اختلاف را در نظر نگيرند، يك‌ديگر را متهم نكنند،يك‌ديگر را تكفير نكنند و يك‌ديگر را از حوزه دين خارج نكنند. در اين‌صورت دلها در سراسر امت اسلامي به ياد و عشق پيامبرh طراوت پيدا مي‌كنند.» ايشان در جاي ديگري مي‌گويد: «ما اگر بخواهيم وحدت اسلامي تحقق پيدا كند بايد مراقب باشيم كه دشمنان اسلام اين همزيستي و برادري بين شيعه و سني را به هم نزنند و وحدت حفظ شود. البته وحدت يعني همين كه پيروان اين دو مذهب با هم برادر باشند و احساس برادري كنند؛ نه اينكه شيعه، سني شود و سني، شيعه بشود.»
در پايان آرزو مي‌كنيم مسلمين جهان با رجوع به علم و دانش علماي بزرگ خويش از هر مذهبي، به كلام قرآن و پيامبرh تمسك بجويند و آتش‌افروزي فرقه‌اي دشمنان را با درايت ديني خنثي سازند.
