چاه مکن بهر کسی
در نگاهی کلی، تمام مواردی که انسان را از دایره بندگی خداوند خارج، و به دایره گناه وارد می کند، باعث گره افتادن در امور و اختلال نظم زندگی خواهد شد؛ ولی یکی از علل گره های زندگی که کمتر بدان می پردازیم، نیت های آلوده و منفی و بدخواهی نسبت به دیگران است. برخی افراد همواره خواستار ناکامی، شکست، گرفتاری و گره افتادن در زندگی دیگران هستند و در نیت یا عمل خود، تا آنجا که بتوانند و رازشان آشکار نشود، می کوشند تا فرد مورد نظر را به رسوایی و گرفتاری بکشانند؛ غافل از اینکه بدخواهی برای دیگران، باعث گره افتادن در زندگی خودشان می شود و بازتاب نیت آلوده آنان، مانند بومرنگی به خودشان باز خواهد گشت. با نگاهی به روایات، با تأثیرات شگرف نیت های مخفی و درونی انسان در روند زندگی برخورد می کنیم که با توجه به مثبت یا منفی بودن آنها، اثراتشان را در زندگی خواهیم دید؛ برای نمونه، در روایات پیرامون دعا می خوانیم که دعای خیر انسان برای دیگران، برای خود او نیز مستجاب شده و فرشتگان الهی نیز به سبب دگردوستی و نیت پاک و خیرخواهی چنین فردی، استجابت دعا را برای خود او نیز نوید می دهند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «دعای مرد مسلمان که پشت سر برادر خود به جای آورد، پذیرفته شود. بر سر او فرشته ای موکل است و هر دم برای برادر خود دعای خیری کند، گوید پذیرفته باد و برای تو نیز نظیر آن باشد».1
بنابراین در اصل تأثیرگذاری و نقش نیت های خوب یا بد در روند زندگی، جای تردید نیست. حال اگر فردی به علل گوناگون که اشاره خواهیم کرد، درباره دیگران، نیتی آلوده و منفی داشته باشد و خواستار شکست، گرفتاری و گره افتادن در زندگی دیگران باشد، در واقع براساس سنت الهی، برای خود خواستار گرفتاری شده و باعث گره خوردن زندگی خود می شود؛ چنان که امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید: «هرگاه نیت فاسد شود، بلا و گرفتاری پیش می آید».2
راهکارهای گره گشا
1. بازسازی نيت ها
می دانیم که خداوند متعال، به نیت های درونی و ناگفته های باطنی انسان، آگاهی دارد و چه بسا او بر اساس همین نیت ها زندگی انسان را سامان می دهد. باید به این باور برسیم که خیرخواهی برای دیگران، تأثیر مثبت و بدخواهی، تأثیر منفی در زندگی ما خواهد داشت. پس چه بهتر که نیت های خود را اصلاح کنیم و با خیرخواهی و مثبت نگری به دیگران، رحمت و فضل خداوند را نیز به سوی خود جلب کنیم. چنان که رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «هر نیتی که بنده به دل گیرد، خداوند نشان و جلوه اش را همانند لباس، بر او نمودار و آشکار می کند؛ اگر نیک باشد، نیک و اگر بد باشد، بد».3
2. درس آموزی از پیامدها
بدانیم براساس سنت الهی و تجربه های تاریخی، هر کس خواهان بلا و گرفتاری برای بندگان خدا باشد، نخست خود در آن گرفتار خواهد شد. این درس آموزی از پیامدهای متعددی که در این زمینه برای افراد مختلف با نیتهای آلوده و ناسالم رخ داده است، گواه خوبی در این زمینه است که در کتابهای گوناگون و در ضرب المثل ها و اشعار با عنوان مکافات عمل به آنها اشاره شده است.
٣. مبارزه با زمینه ها
راهکار دیگر در این زمینه، ریشه کنی و مقابله با رذایل فکری و رفتاری است که باعث در دل گرفتن و بروز چنین نیت هایی می شوند. زشتی های فکری و رفتاری ای (مانند حسادت نسبت به داشته های دیگران، کینه توزی از کدورت های پیشین، تلاش برای رفع کمبودهای شخصیتی، تکبر و خودخواهی) و تلاش جهت برطرف کردن هر آنچه در این زمینه تأثیر دارد ، می تواند نقش بسزایی در گره گشایی از این مشکل ایفا کند.
بنابراین اگر در پی آرامش فکری و روانی و خوشی زندگی هستیم، باید نیت خود را نیک قرار دهیم و خیرخواه، دلسوز و خواهان سربلندی و عزت دیگران باشیم تا خداوند نیز به ما توجه کند. امام على علیه السلام می فرماید: «انسان، بانیت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جست وجوی آن است، از زندگی خوش و امنیت محیط و روزی زیاد، دست می یابد». 4
پی نوشت ها:
1. نهج الفصاحه، ص ۳۱۵، ش ۱۶۶۵.
۲. نهج البلاغه، خطبه ۹۱.
3. نهج الفصاحه، ص ۵95، ح 3192.
4. غررالحکم، ح ۱۰۱۴۱.
